نظامنامه موضوعات پژوهشی پژوهشکده حج و زیارت 1403

1

مهارت‌های مدیریتی، اخلاقی و رفتاری مدیر کاروان

توان برنامه​ریزی و مدیریتی، توجه کامل به همه کاروان،، شناخت کافی نسبت به برنامه حج و عمره، اخلاق نیک و برخوردهای صمیمی، صبر و حوصله، ارائه بهترین خدمات.

کتاب

120صفحه

2

مدیریت زمان در سفرهای زیارتی

اغتنام فرصت و استفاده بهینه از موقعیت زمان و مکان

مقاله

ترویجی

1

رمی جمرات، نماد مبارزه با شیطان در عرصه​های زندگی

رمی جمرات تکلیف عبادی، ضرورت شیطان ‌شناسی، جلوه‌های مبارزه با هواها درحج و عمره، رمی جمرات نماد مبارزه با شیطان در طول زندگی.

مقاله

ترویجی

2

عرفات وادی معرفت و کمال

وجوب وقوف به عرفات، راز و رمز صحرای عرفات، اهمیت عرفات در روایات، نقش عرفات در وصول به کمال معنوی، جایگاه و نقش تربیتی دعای عرفه

مقاله

ترویجی

3

نقش شناخت اسرار حج در تحقق حج واقعی

آشنایی با اسرار حج چگونه بر تحقق اهداف حج و رسیدن به حج واقعی اثر می‌گذارد؟ در ابتدا باید اهمیت شناخت در زندگی و سعادت آدمی مورد بررسی قرار گیرد و به‌ویژه اسرار حج را مورد تأمل قرار داد؛ سپس باید دید حج واقعی چگونه حجی است و چه ویژگی‌هایی دارد؛ و در نهایت نقش و تأثیر شناخت اسرار حج بر تحقق حج واقعی را در مواردی مورد بحث قرار داد.

مقاله

ترویجی

4

حج میزان سنجش اعمال

پاداش بسیاری از اعمال عبادی مانند زیارت معصومین (علیهم السلام) با حج مورد مقایسه و‌اندازه گیری قرار گرفته است. مثلا زیارت امام حسین (علیه السلام) پاداش هزار حج و هزار عمره دارد. چرا ارزش اعمال با حج سنجیده می‌شود؟ چرا حج مقیاس سنجش قرار گرفته است؟ چه ویژگی​هایی در حج وجود دارد که شاخص سایر اعمال قرار گرفته است؟

مقاله

ترویجی

5

مقایسه حج با سایر اعمال عبادی

مقایسه حج با نماز، مقایسه حج با روزه، مقایسه حج با جهاد، مقایسه حج با عبادات مالی

مقاله

ترویجی

6

اسرار کعبه

تاریخچه بنای کعبه، پایه گذار آن، فلسفه نامگذاری‌ها، ارکان کعبه

مقاله

ترویجی

7

اسرار عرفانی عرفات

اهمیت صحرای عرفات، عصر روز عرفه، اهمیت دعا در این سرزمین، زمان وقوف، آداب وقوف، اسرار عرفانی وقوف در عرفات

مقاله

ترویجی

8

اسرار عرفانی مشعر

اهمیت صحرای مشعر و محدوده آن، نام‌های این سرزمین، زمان بیتوته در صحرای مشعر، آداب بیتوته، اسرار عرفانی مشعر الحرام و بیتوته در آن

مقاله

ترویجی

9

اسرار عرفانی منا

منا و فلسفه نامگذاری آن، وظایف حج‌گزاران در این سرزمین، اسرار مناسک رمی، قربانی و حلق، نقش این معارف در باز سازی شخصیت حاجی.

مقاله

ترویجی

10

ابعاد عرفانی طواف و نماز طواف: فلسفه طواف چیست

طواف خانه خود از عبادات با ارزش و از ارکان حج و عمره محسوب می‌شود. فلسفه طواف، فلسفه اشواط هفت‌گانه طواف، ادعیه معصومین (علیهم السلام) در طواف و آثار تربیتی طواف.

مقاله

ترویجی

11

ابعاد عرفانی احرام و فلسفه احرام

مفهوم‌شناسی احرام، شرایط تحقق احرام، اهمیت لباس احرام، اسرار عرفانی لباس احرام، نقش لباس احرام در تربیت محرم. تلبیه و آداب آن و نیت احرام از جمله محورهای قابل بررسی در این مقاله است.

مقاله

ترویجی

12

اسرار ادعیه حج و تفاوت ادعیه در مکان‌های مختلف حج

در منابع روائی با دو دسته ادعیه از معصومین (علیهم السلام) در رابطه با حج مواجه هستیم:

1. دعاهایی که حضرات معصومین (علیهم السلام) به دوستان خود توصیه کرده‌اند که در موقعیت‌های محتلف حج و مناسک آن بخوانند. مثلا هنگام احرام، طواف خانه خدا، هنگام استلام حجر، هنگام توقف بالای کوه صفا و...

2. دعاهایی که خود معصومین (علیهم السلام) در هنگام انجام مناسک حج در مراحل مختلف خود می‌خواندند. مانند دعای امیر المومنین (علیه السلام) بالای کوه صفا، دعای امام سجاد (علیه السلام) هنگام طواف خانه خدا، دعای امام رضا (علیه السلام) هنگام وداع با کعبه شریف و.... در این پژوهش این دو دسته ادعیه گرد آوری می‌شود و با ادبیات سلیس و روان ترجمه می‌گردد.

کتاب

13

حج چیست؟

با محوریت حدیث شبلی

حقیقت حج از منظر امام سجاد (علیه السلام) مورد بررسی قرار می‌گیرد. امام سجاد (علیه السلام) بیش از 30 محور برای اسرار حج بیان کرده است که می‌توان حقیقت حج را از آن استخراج کرد

کتاب

14

باز شناسی ابعاد اخلاقی و عرفانی حج در منابع اهل سنت

در روایات اهل سنت و تفسیر آیات الحج و کتاب‌هایی که در اخلاق تالیف شده به بعضی ابعاد اخلاقی و عرفانی حج اشاره شده است. اگر چه با آنچه در منابع شیعه آمده قابل مقایسه نیست. ولی جای یک اثر از این نگاه مجموع آثار اهل سنت خالی است.

کتاب

100 صفحه

15

اسرار زیارت مخصوص نوجوانان

تعریف زیارت، بیان جایگاه اهل بیت، فلسفه زیارت، اخلاق و آداب زیارت، آثار و نتایج زیارت، و هشدارهایی درباره کنترل خود به هنگام زیارت، به زبان و در حد فهم و درک نوجوانان.

کتاب

16

عرفات، وادی معرفت و بصیرت

عرفات سرزمین مقدسی است که افراد را به سوی خدا رهنمون می‌شود؛ و این از طریق انتقال معارف الهی و افزایش بصیرت دینی حجاج، به دست می‌آید.

مقاله

ترویجی

17

کشف باطن عالم در مشاعر مقدس

عالم خلقت، ظاهری دارد و باطنی. برای رسیدن به باطن عالم، نیاز به آمادگی‌هایی است. یکی از زمینه​های دستیابی به باطن عالم، بهره‌مندی از موقعیت‌های خاص از قبیل مشاعر مقدس می‌باشد.

مقاله

ترویجی

18

منا، وادی تولّی و تبرّی

تولی و تبری از مسائل مهمی است که در حج رخ می‌دهد از جمله رمی جمرات، در واقع، تبری از شیطان و طاغوت است و...

مقاله

ترویجی

19

سعی صفا و مروه، سیر مراحل عرفانی

هر شوط سعی، را می‌توان به عنوان یکی از مراحل هفت‌گانه سیر و سلوک در نظر گرفت و راه وصول به کمال را در آن جستجو کرد.

مقاله

ترویجی

20

نقش نمادها در حج

لباس احرام، تلبیه، قربانی و... نمادهای حج هستند و هر یک از بعد نمادی نقش‌های خاصی می‌توانند داشته باشند.

مقاله

ترویجی

ردیف

موضوع

توضیحات و محورهای پژوهش

قالب پژوهشی

سطح اثر

1

رفتار با سالمندان و اقشار آسیب‌پذیر در سفرهای زیارتی

جایگاه سالمند در دین، شناخت نیازها، اخلاق نیک و معاشرت‌های سازنده، مساعدت برای انجام اعمال، احترام و تکریم شخصیت، همراهی توأم با محبت،

کتاب

80 صفحه

2

صبر و سعه صدر در حج و زیارت

صبر از موضوعات اخلاقی بسیار مهم است که تأثیر بسیاری در گذار از مشکلات و سعادت دنیوی و اخروی ایفا می‌کند. از سوی دیگر، مناسک حج با برخورداری از اعمال و وظایفی که رعایت آنها مستلزم تحمل سختی‌ها و مشکلاتی است افراد را به سوی صبر در مسائل زندگی هدایت می‌کند. بدین ترتیب، بررسی مسائلی از قبیل ضرورت، نقش و ارزش صبر، موارد نیاز به صبر در حج و زیارت و نقش تربیتی آن برای زندگی، کاری ارزشمند به حساب می‌آید.

مقاله

ترویجی

3

شیوه تعامل پیروان اهل بیت با سایر مسلمانان در حج

تعامل با سایر مسلمانان از امور مهم در حج است و اهل بیت (علیهم السلام) نیز در طول حیات خود با مسلمانان پیرو سایر فرق اسلامی تعامل می‌کردند. بررسی شیوه برخورد و تعامل آنان با سایر مسلمانان و شیوه سخن گفتن و هدایتگری آنان می‌تواند نکات مهمی را برای تعامل شیعیان با سایر مسلمانان در اختیار بگذارد.

کتاب

120 صفحه

4

انس با قرآن در حج و زیارت

شناخت عظمت قرآن، رابطه قرآن و اهل بیت، فضیلت تلاوت و ختم قرآن در مکه و مدینه، فضیلت تلاوت در اماکن زیارتی، اهمیت و آثار آن.

مقاله

ترویجی

5

نقش مکان در استجابت دعا

شرافت مکان و زمان در آیات و روایات، برخی از مکان‌های شریف و علت آن، نقش شرافت کعبه ومزارات خصوصا حرم امام حسین (علیه السلام) در استجابت دعا

مقاله

ترویجی

6

تکریم و تعظیم شعائر حج و زیارت

تعریف شعائر، شعائر در آیات و روایات، شیوه‌های تعظیم شعائر الهی، هدف از تعظیم شعائر، نتیجه تعظیم شعائر.

مقاله

ترویجی

7

آداب حجگزاری در مذهب مالکی

بررسی کتب مرجع و استخراج دیدگاه‌های بزرگان مذهب

کتاب

8

آداب حجگزاری در مذهب حنفی

بررسی کتب مرجع و استخراج دیدگاه‌های بزرگان مذهب

کتاب

9

آداب حجگزاری در مذهب شافعی

بررسی کتب مرجع و استخراج دیدگاه‌های بزرگان مذهب

کتاب

10

آداب حجگزاری در مذهب حنبلی

بررسی کتب مرجع و استخراج دیدگاه‌های بزرگان مذهب

کتاب

11

موانع قبولی حج و زیارت از دیدگاه قرآن و عترت

اعمال عبادی مانند حج خانه خدا و زیارت قبور اولیای خدا در صورتی که با رعایت آداب و شرایط شرعی انجام گیرد، ثمرات مختلف شناختی، رفتاری و عاطفی در فرد ایجاد می‌کنند. باید با بررسی آیات و روایات، تبیین شود 1. عوامل قبول اعمال چیست؟ 2. نشانه‌های قبولی حج و زیارت کدامند؟ 3. موانع قبولی کدامند؟

مقاله

ترویجی

12

راه​های حفظ دستاوردهای حج و زیارت

چگونه می‌توان آثار روحی، اخلاقی و رفتاری ایجاد شده را حفظ کرد. الف) شناسائی عوامل مؤثر در ایجاد تحول در زیارت و معرفی وظائفی را که حاجی باید رعایت کند: 1ـ مقدمات قبل از سفر زیارت. 2ـ آنچه در حین انجام زیارت باید رعایت کند. ب) عوامل مؤثر در حفظ آثار زیارت بعد از بازگشت از سفر.

کتاب

80 صفحه

13

مقایسه حجگزاری اولیای خدا با حج اهل دنیا

اولیای خدا در میقات، طواف، سعی صفا و مروه، وقوف در مشاعر همراه با تواضع، بندگی و تضرع به انجام مناسک می‌پرداختند، ولی بعضی خلفا، امرا، سلاطین و افراد دنیاگرا به حج می‌آمدند با غرور، پر توقع، گویا به تفریح آمده‌اند و... در این اثر به موارد خاص و موردی پرداخته می‌شود. مثلا پیاده‌روی امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) و اکراه بعضی صحابه از پیاده روی. تفاوت طواف امام سجاد (علیه السلام) با طواف هشام بن عبدالملک، تفاوت حضور امام رضا (علیه السلام) در عرفات با حضور یحیی برمکی و...

کتاب

100ص

14

همراه جوانان در سفرهای زیارتی

با توجه به حضور چشم گیر جوانان در زیارت اعتاب مقدس در کاروان‌های دانشجوئی و کاروان‌های عادی و ایام ویژه زیارتی مانند اربعین ارائه اثری که با ادبیات جوان‌پسند بیانگر آداب، اخلاق و اسرار زیارت و وظایف عمومی جوانان باشد ضروری به نظر می‌رسد.

کتاب

15

فرصت‌آفرینی حج از دیدگاه امام خمینی (رحمه الله) و مقام معظم رهبری

تعریف و جایگاه حج، فرصت​های معنوی، اخلاقی و تربیتی؛ اجتماعی و سیاسی، امور مادی و اقتصادی و نقش آن در رونق زندگی مسلمانان.

مقاله

ترویجی

16

نقش زیارت در تقویت معادباوری

تعریف، جایگاه زیارت در قرآن و سنت، نقش زیارت در تقویت باورهای دینی، تأثیر زیارت در تقویت اعتقاد به معاد، چگونگی این تأثیر

مقاله

ترویجی

17

تقوا ثمره حج و زیارت

حج و زیارت، فقط یک سری عبادت که ثواب و پاداشی برای حاجی و زائر به دنبال داشته باشد، نیست بلکه با آداب و مناسک خود بر تقوای افراد تأثیر می‌گذارد. بررسی عوامل به وجودآورنده تقوا در حج و زیارت، شیوه‌های تأثیر حج و زیارت در افزایش تقوا و امثال آن از محورهای قابل بررسی است

مقاله

ترویجی

1

آیات و روایات مربوط به اسرار حج و زیارت

جمع آوری آیات و روایاتی که اسرار و فلسفه حج و زیارت را بیان می‌کنند

کتابچه

2

آیات و روایات مربوط به حج و امامت،

جمع آوری آیات و روایاتی که اسرار و فلسفه حج و زیارت و رابطه آن با امامت را بیان می‌کنند.

کتابچه

3

آیات و روایات مربوط به بُعد تربیتی حج و زیارت

جمع آوری آیات و روایاتی که آثار تربیتی حج و زیارت را بیان می‌کنند

کتابچه

4

برترین اعمال در سفر حج و زیارت بر اساس روایات معصومین (علیهم السلام)

جمع آوری آیات و روایاتی که به معرفی بهترین اعمال در حج و زیارت اشاره دارند.

کتابچه

5

آیات و روایات بایدها و نبایدهای سفر حج و زیارت.

جمع آوری آیات و روایاتی که به معرفی باید‌ها و نبایدهای حج و زیارت اشاره دارند.

کتابچه

6

سبک زندگی در آیات و روایات حج از دیدگاه منابع اهل سنت

توجه به حضور یک ماهه حجگزاران در سرزمین وحی، و ارتباط با اقشار مختلف از سراسر جهان، لازم است شیوه زندگی فردی و معاشرت‌های اجتماعی از دیدگاه اسلام را فرا بگیرند، و طبعا سبک زندگی در دوران حج می‌تواند الگوی زندگی در همه دوران‌های زندگی بوده باشد، بدین جهت لازم است دیدگاه‌اندیشمندان اهل سنت در منابع معتبر مورد بررسی قرار گیرد.

کتابچه