حجت الاسلام رسول جعفريان در سايت كتابخانه تخصصي تاريخ نوشته:
به تازگي با چهار كتاب در باره راه حج و يك اثر هم در باره تاريخ مطوفي برخورد كردم كه جالب توجه بود. در اينجا به معرفي پنج كتاب كه از سال 2010 تا 2014 در باره راه حج و برخي از جنبه هاي تاريخي آن نوشته شده پرداخته ايم.
1. قافلة الحج الشامي في شرق الاردن في العهد العثماني (1516 ـ 1918) از مامون اصلا بني يونس، اردن، 2011 در اين كتاب مباحثي از قبيل قافله حج در شرق اردن در دوره مملوكي، قافله هاي حج عثماني، سلوك قافله حج عثماني در شرق اردن از مسير و استراحتگاه ها، و آثار عمومي و اقتصادي اين كاروان از نظر راه و تجارت و غيره و همين طور كشيده شدن خط آهن بحث شده است.
2. من دروب الحج في مصر، محمد علي السيد، قاهره، وزارة الثقافه، 2010. برخي از عناوين اين كتاب عبارت است از: تواريخ و محطات، درب سلطاني، محمل، پرده كعبه، دوران محمل، راه حجاز و قوص و عيذاب.
3. امارة الحج العراقي في العهد الثماني، (1704 ـ 1747) دراسة تاريخيه، علي كامل حمزه السرحان، دانشگاه بابل عراق، 2012. در اين كتاب در باره امارت حج از صدر اسلام تا دوره عثماني بحث شده و از ويژگي هاي امير الحاج در اين دوره سخن گفته شده است.
4. رحلة مِشعَل المحمل رسالة في سير الحاج المصري برا ( تأليف 1297ق) محمد صادق باشا، تصحيح فائز الويلي، الدار العربيه للموسوعات، 2014. رساله اي است از اواخر قرن سيزدهم بالغ بر 263 صفحه كه گزارش دقيقي از وضعيت مسير حج كاروان حج مصري بدست داده است.
5. الطوافه نشأتها و مراحل تطورها عبر العصور، احمد صالح حلبي، سعودي، 1435. در اين كتاب تاريخ مطوفي كه يكي از اركان تاريخ حج در مكه است مورد بررسي قرار گرفته است. مطوفان كه قرنهاست با نظم و ترتيب به كار اسكان و راه اندازي كار حجاج در وقت اقامت مكه فعاليت دارند، هر كدام متعلق به يك خاندان و اختصاصي يك منطقه يا كشور هستند. مثلا مطوفي ايراني ها. اين وضعيت تا به امروز ادامه دارد.
رسول جعفريان