كتاب «آثار پيامبر (ص) و زيارتگاه‌هاي اهل بيت (ع) در سوريه» نوشته احمد خامه يار منتشر شد

در اين كتاب بيش از ۱۰ اثر و مكان منسوب به رسول خدا (ص) و حدود ۶۵ زيارتگاه منسوب به اهل بيت آن حضرت معرفي و بررسي تفصيلي شده است. همچنين تعداد قابل توجهي از زيارتگاه‌هايي كه در گذر زمان از ميان رفته، از لابه‌لاي متون تاريخي استخراج و معرفي شده است.

در معرفي هر زيارتگاه، تلاش كرده‌ تا به موارد زير بپردازد: موقعيت جغرافيايي و محل وقوع زيارتگاه، زندگي‌نامه صاحب مزار با استناد به منابع معتبر تاريخي، بررسي و تعيين ميزان اعتبار زيارتگاه و مشخص كردن نوع رابطه آن با صاحب مزار، تاريخچه زيارتگاه و زمان ساخت آن، اشاره به اقوال مورخان و جهانگردان درباره آن، و در پايان توصيف معماري و وضعيت كنوني ساختمان زيارتگاه.

نويسنده درباره اين كتاب نوشته: با توجه به ضرورت انجام تحقيقات ميداني درباره زيارتگاه‌ها، بارها به مناطق مختلف سوريه سفر كرده‌ام و به‌جز چند مورد انگشت‌شمار، از ساير زيارتگاه‌ها بازديد و شخصاً تصاويري از آنها تهيه كرده‌ام. همچنين تلاش كرده‌ام توصيف دقيقي از آخرين وضعيت هر زيارتگاه ارائه دهم و متن الواح سنگي و كتيبه‌هاي تاريخي موجود در زيارتگاه‌ها را عيناً بازخواني كنم.

اين كتاب شامل سه بخش و هر بخش شامل سه فصل است:

بخش اول به معرفي و بررسي آثار پيامبر (ص) و زيارتگاه‌هاي همسران ايشان و نيز بني‌هاشم اختصاص دارد. در فصل اول اين بخش، آثار و مكان‌هاي منسوب به رسول خدا (ص) نظير مسجد «مَبرَك الناقه» (يا نشست‌گاه شتر پيامبر) در شهر بُصري، قدمگاه‌هاي منسوب به ايشان در «مسجد جامع قَدَم» در حومه جنوبي دمشق و «مسجد كريميه» در شهر حلب، اثر كف دست پيامبر (ص) در «مسجد بانقوسا» در حلب، تار موهاي منسوب به آن حضرت در «خانقاه سعديه» دمشق، «مسجد مغربي» لاذقيه و مسجد جامع حلب، و نيز برخي مكان‌هاي رؤيت آن حضرت در خواب بررسي شده است.

در فصل دوم بخش اول، سه زيارتگاه‌ منسوب به همسران پيامبر (ص) در قبرستان باب‌الصغير دمشق، شامل ام‌سلمه، ام‌حبيبه و حفصه بنت عمر معرفي شده است. فصل سوم اين بخش نيز به معرفي و بررسي زيارتگاه‌هاي بني‌هاشم، از جمله مزار قُثَم بن عباس بن عبدالمطلب در شهر «التلّ» در شمال دمشق، زيارتگاه‌هاي منسوب به جعفر طيّار و ديگر رجال بني‌هاشم نظير حمزه و غَيداق فرزندان عبدالمطلب در دو استان لاذقيه و طرطوس، مزار عقيل بن ابي‌طالب در شهر «باب» و مزار فرزندان جعفر طيار در شهر حمص اختصاص دارد.

بخش دوم كتاب، به زيارتگاه‌هاي منسوب به ائمه شيعه (ع) اختصاص دارد. در فصل اول اين بخش، بيش از ۱۵ مقام و مزار منسوب به امير مؤمنان (ع) در سوريه معرفي شده است. تعدادي از اين زيارتگاه‌ها در مناطق حاشيه رود فرات قرار دارد و با حضور تاريخي آن حضرت در مسير جنگ صفّين، ارتباط دارد.

در فصل دوم بخش دوم، پنج زيارتگاه رأس الحسين (ع) در شهرهاي مسكنه، حلب، معرةالنعمان، حماه و دمشق بررسي شده است. در فصل سوم اين بخش نيز چهار مقام و مزار منسوب به امام زين‌العابدين (ع) و يك مزار منسوب به امام جعفر صادق (ع) معرفي شده است.

موضوع بخش سوم اين كتاب، زيارتگاه‌هاي فرزندان و نوادگان ائمه (ع) در سوريه است. در فصل اول اين بخش، زيارتگاه‌هاي پسران ائمه (ع) از قبيل زيارتگاه‌هاي عبدالله بن امام زين‌العابدين (ع)، عبدالله بن امام جعفر صادق (ع) و سرهاي شهداي كربلا در قبرستان باب‌الصغير دمشق، زيارتگاه محسن بن امام حسين (ع) و چند مزار منسوب به محمد حنفيه بررسي شده است.

فصل دوم بخش سوم، به زيارتگاه‌هاي دختران ائمه اختصاص دارد. در اين فصل زيارتگاه‌هاي بااهميت و مشهوري همچون آستانه حضرت زينب دختر امام علي (ع)، سكينه دختر امام علي (ع) و رقيّه دختر امام حسين (ع) در دمشق و اطراف آن، زيارتگاه‌هاي منسوب به زينب يا ام‌كلثوم دختر امام علي (ع)، سكينه و فاطمه دختران امام حسين (ع) و ام‌الحسن دختر امام حسن (ع) در قبرستان باب‌الصغير دمشق، به تفصيل بررسي شده است.

در فصل پاياني كتاب با عنوان «زيارتگاه‌هاي نوادگان ائمه (ع)»، قبور و مزارات امامان اسماعيليه مانند زيارتگاه امام عبدالله الرضي در شهر «سَلَميه»، زيارتگاه امام احمد الوفي در شهر «مصياف»، زيارتگاه امام حسن بن نزار در شهر «قَدموس»، و همچنين زيارتگاه سيد محمد ابوعابد در شهر «ديرالزور» معرفي شده است.

در پايان هر فصل، زيارتگاه‌هايِ در ارتباط با موضوع همان فصل كه امروزه از ميان رفته يا محل آنها شناخته شده نيست، با استناد به منابع تاريخي استخراج و معرفي گشته است.

در پايان متن كتاب نيز سه پيوست شامل: ۱٫ اسناد، ۲٫ طرح‌ها، نقشه‌ها و كتيبه‌ها، و ۳٫ تصاوير (شامل ۱۵۱ عكس) ضميمه شده است.

لازم به ذكر است مراحل آماده سازي اين كتاب در پژوهشكده حج و زيارت انجام شده و در 396 صفحه و در قطع وزيري در آذر ماه از سوي نشر مشعر منتشر شده است.