تاريخ : 1394/02/01 | کد : 15072 |
بررسي عتبات عاليات و جايگاه آن در مناسبات ايران و عثماني
كتاب «عتبات عاليات در روابط ايران و عثماني قرن نوزدهم» (با تاكيد بر عصر عبدالمجيد دوم)» نوشته دكتر رسول عربخاني است. اين كتاب پژوهشي به يك پرسش اساسي كه «عناصر تعيين‌كننده در مناسبات سياسي ميان ايران و عثماني در سرزمين عتبات عاليات چيست؟» پاسخ مي‌دهد.
به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) كتاب «عتبات عاليات در روابط ايران و عثماني قرن نوزدهم» با مقدمه مفصل رسول عربخاني، عضو هيات علمي دانشگاه پيام نور آغاز مي‌شود، سپس به معرفي و نقد منابع مي‌پردازد. اين كتاب در سه بخش تنظيم شده است؛ بخش اول به جغرافياي تاريخي، سياسي و مذهبي عتبات عاليات مي‌پردازد كه شامل زيربخش‌هاي (نجف، كربلا، كاظمين، سامراء زمينه هاي تاريخي گسترش تشيع در عراق، ساخت اداري و سياسي حاكميت عثماني در عتبات عاليات) است.
بخش دوم به عتبات عاليات در مناسبات سياسي ايران و عثماني اختصاص دارد. اين فصل شامل زيربخش‌هاي «مدخل تاريخي: پيشينه تاريخي اختلافات ايران و عثماني در عراق شيعه»، «جايگاه سياسي-مذهبي عراق در امپراطوري عثماني»، «تشيع عراق در سياست ديني عبدالحميد دوم»، «گسترش تشيع در عراق دوره عبدالحميد دوم و سياست دولت عثماني در قبال آن»، «اهميت عتبات عاليات در سياست و حكومت ايران»، «علماي ايراني-شيعي مقيم عراق عرب و تأثير آنها بر سياست داخلي ايران» و «نقش عتبات عاليات در نهضت مشروطيت ايران» است.
بخش سوم مسائل اجتماعي ايرانيان در عتبات عاليات و دولت عثماني را دربردارد. «مسأله زيارت و تدفين ايرانيان و رفتار كارگزاران عثماني»، «مسائل حقوقي ايرانيان مقيم»، «منازعات فرقه اي شيعه و سني- ايراني و عثماني در عتبات عاليات» زيربخش‌هاي اين فصل را شامل مي‌شود.
وجود مقدس‌ترين آرامگاه‌هاي شيعيان در عتبات عاليات
در مقدمه كتاب مي‌خوانيم: «سرزمين عتبات عاليات در عراق كه شامل شهرهاي شيعه نشين (نجف اشرف، كربلا، كاظمين، سامرا) است همواره از قرن شانزدهم تا زمان فروپاشي امپراطوري عثماني به عنوان يكي از نقاط
اگرچه تاكنون مقالات مختلفي از سوي محققان ترك و غيرترك درباره موضوع عراق شيعه قرن نوزدهم به نگارش درآمده اما قسمت اعظم آنها تنها بخشي از موضوع يعني مسأله تشيع و گسترش آن در عراق پايان قرن نوزدهم را بررسي كرده و به تمامي ابعاد آن توجه نكرده‌اند. ديگر اينكه در اين پژوهش‌ها جايگاه دولت و جامعه ايراني فراموش شده و از نقش عتبات عاليات در مناسبات ايران و عثماني سخني به ميان نيامده است
اتصال جامعه ايران و عثماني و عنصري تأثيرگزار در مناسبات سياسي دولت‌هاي مزبور به شمار مي‌آمد. وجود مقدس‌ترين آرامگاه‌هاي شيعيان در عتبات عاليات موجب مي‌شد نگاه مردم و دولت ايران همواره به اين بخش از امپراطوري عثماني بيش از ساير مناطق معطوف باشد.»
«سالانه تعداد بيشماري زائر از ايران براي زيارت اين اماكن مقدس راهي آنجا مي‌شدند كه اين خود منشأ پيامدهاي فراوان اجتماعي، اقتصادي و سياسي براي هر دو جامعه ايران و عثماني بود. از سوي ديگر، موقعيت جغرافيايي اين سرزمين، به عنوان كانون اصلي اقليت شيعه در امپراتوري حنفي مذهب عثماني، همجواري با ايران به عنوان مقتدرترين دولت شيعي، دوري از مركز امپراتوري، حضور رهبران شيعه مذهب ايراني، فعاليت‌هاي مذهبي شيعيان، خودسري و سياست بازي‌هاي پاشاهاي بغداد كه چندان هم فرمانبري از استانبول نداشتند، چالش‌هايي را در روابط ميان دولتين در سراسر قرن نوزدهم پديد آورد.»
ناديده گرفتن نقش عتبات عاليات در مناسبات ايران و عثماني در پژوهش‌ها
نويسنده كتاب معتقد است: «اگرچه تاكنون مقالات مختلفي از سوي محققان ترك و غيرترك درباره موضوع عراق شيعه قرن نوزدهم به نگارش درآمده اما قسمت اعظم آنها تنها بخشي از موضوع يعني مسأله تشيع و گسترش آن در عراق پايان قرن نوزدهم را بررسي كرده و به تمامي ابعاد آن توجه نكرده‌اند. ديگر اينكه در اين پژوهش‌ها جايگاه دولت و جامعه ايراني فراموش شده و از نقش عتبات عاليات در مناسبات ايران و عثماني سخني به ميان نيامده است. بسياري از پژوهش‌هاي غيرترك نظير آثار عربي و غربي كه در متن رساله نيز به برخي از آنها اشاره شده در بسياري موارد نتوانسته‌اند بي طرفي خود را در تحليل مسائل مربوط حفظ كنند.»
وي ادامه مي‌دهد: «به نظر مي‌رسد يكي از كاستي‌هاي جدي تحقيقات اين دسته از مورخان، عدم آشنايي كافي با ابعاد مختلف تاريخي، سياسي و اجتماعي مذهب شيعه، سياست و جامعه ايران قرن نوزدهم و نيز فقدان دسترسي به اسناد و اطلاعات منابع ايراني بوده است. در هر صورت شكي نيست كه هر تحقيقي كه درباره عراق شيعه قرن نوزدهم صورت پذيرد بدون شناخت اين دو محور سودمند نخواهد بود. در رساله حاضر با تكيه بر منابع معتبر آرشيوي عثماني و منابع ايراني اعم از اسناد و متون تاريخي دست اول كوشش شده با روشي انتقادي و منطبق با اصول روش پژوهش تاريخي به ابعاد مختلف اين موضوع پرداخته شود.»
عربخاني به يك پرسش اساسي در كتاب پاسخ مي‌دهد
هدف پژوهش حاضر، بررسي جايگاه عتبات عاليات و جايگاه و نحوه تأثير آن در مناسبات ايران و عثماني در نيمه دوم قرن نوزدهم است. در اين كتاب تلاش مي‌شود به يك پرسش اساسي «عناصر تعيين‌كننده در مناسبات سياسي ميان ايران و عثماني در سرزمين عتبات عاليات چيست؟» پاسخ داده شود و در ذيل اين سؤال، پرسش‌هاي فرعي ديگري نيز مطرح خواهند شد كه در فصل‌هاي مختلف تحقيق نويسنده در پي ارائه پاسخ‌هايي براي آن خواهد بود.
اين كتاب در سه بخش تنظيم و تدوين شده است. بخش اول به جغرافياي طبيعي و تاريخي عراق مي‌پردازد. در اين بخش ابتدا با تكيه بر منابع جغرافياي تاريخي به بررسي ويژگي‌هاي كلي طبيعي و جغرافيايي عراق از جمله حدود و ثغور اين منطقه از نخستين قرون اسلامي تا قرون جديد اشاره شده و نكات مهمي كه از ديد جغرافي‌نگاران و مورخان و سياحان مطرح شده نظير تغيير محدوده جغرافيايي عراق در دوره‌هاي مختلف تاريخي، اهميت رودخانه‌هاي دجله و فرات در عمران آباداني و شهرها، اهميت علمي و فرهنگي اين منطقه و جايگاه سياسي و ديني
«سالانه تعداد بيشماري زائر از ايران براي زيارت اين اماكن مقدس راهي آنجا مي‌شدند كه اين خود منشأ پيامدهاي فراوان اجتماعي، اقتصادي و سياسي براي هر دو جامعه ايران و عثماني بود. از سوي ديگر، موقعيت جغرافيايي اين سرزمين، به عنوان كانون اصلي اقليت شيعه در امپراتوري حنفي مذهب عثماني، همجواري با ايران به عنوان مقتدرترين دولت شيعي، دوري از مركز امپراتوري، حضور رهبران شيعه مذهب ايراني، فعاليت‌هاي مذهبي شيعيان، خودسري و سياست بازي‌هاي پاشاهاي بغداد كه چندان هم فرمانبري از استانبول نداشتند، چالش‌هايي را در روابط ميان دولتين در سراسر قرن نوزدهم پديد آورد.»
ناديده گرفتن نقش عتبات عاليات در مناسبات ايران و عثماني در پژوهش‌ها
نويسنده كتاب معتقد است: «اگرچه تاكنون مقالات مختلفي از سوي محققان ترك و غيرترك درباره موضوع عراق شيعه قرن نوزدهم به نگارش درآمده اما قسمت اعظم آنها تنها بخشي از موضوع يعني مسأله تشيع و گسترش آن در عراق پايان قرن نوزدهم را بررسي كرده و به تمامي ابعاد آن توجه نكرده‌اند. ديگر اينكه در اين پژوهش‌ها جايگاه دولت و جامعه ايراني فراموش شده و از نقش عتبات عاليات در مناسبات ايران و عثماني سخني به ميان نيامده است. بسياري از پژوهش‌هاي غيرترك نظير آثار عربي و غربي كه در متن رساله نيز به برخي از آنها اشاره شده در بسياري موارد نتوانسته‌اند بي طرفي خود را در تحليل مسائل مربوط حفظ كنند.»
وي ادامه مي‌دهد: «به نظر مي‌رسد يكي از كاستي‌هاي جدي تحقيقات اين دسته از مورخان، عدم آشنايي كافي با ابعاد مختلف تاريخي، سياسي و اجتماعي مذهب شيعه، سياست و جامعه ايران قرن نوزدهم و نيز فقدان دسترسي به اسناد و اطلاعات منابع ايراني بوده است. در هر صورت شكي نيست كه هر تحقيقي كه درباره عراق شيعه قرن نوزدهم صورت پذيرد بدون شناخت اين دو محور سودمند نخواهد بود. در رساله حاضر با تكيه بر منابع معتبر آرشيوي عثماني و منابع ايراني اعم از اسناد و متون تاريخي دست اول كوشش شده با روشي انتقادي و منطبق با اصول روش پژوهش تاريخي به ابعاد مختلف اين موضوع پرداخته شود.»
عربخاني به يك پرسش اساسي در كتاب پاسخ مي‌دهد
هدف پژوهش حاضر، بررسي جايگاه عتبات عاليات و جايگاه و نحوه تأثير آن در مناسبات ايران و عثماني در نيمه دوم قرن نوزدهم است. در اين كتاب تلاش مي‌شود به يك پرسش اساسي «عناصر تعيين‌كننده در مناسبات سياسي ميان ايران و عثماني در سرزمين عتبات عاليات چيست؟» پاسخ داده شود و در ذيل اين سؤال، پرسش‌هاي فرعي ديگري نيز مطرح خواهند شد كه در فصل‌هاي مختلف تحقيق نويسنده در پي ارائه پاسخ‌هايي براي آن خواهد بود.
اين كتاب در سه بخش تنظيم و تدوين شده است. بخش اول به جغرافياي طبيعي و تاريخي عراق مي‌پردازد. در اين بخش ابتدا با تكيه بر منابع جغرافياي تاريخي به بررسي ويژگي‌هاي كلي طبيعي و جغرافيايي عراق از جمله حدود و ثغور اين منطقه از نخستين قرون اسلامي تا قرون جديد اشاره شده و نكات مهمي كه از ديد جغرافي‌نگاران و مورخان و سياحان مطرح شده نظير تغيير محدوده جغرافيايي عراق در دوره‌هاي مختلف تاريخي، اهميت رودخانه‌هاي دجله و فرات در عمران آباداني و شهرها، اهميت علمي و فرهنگي اين منطقه و جايگاه سياسي و ديني
در اين كتاب تلاش مي‌شود به يك پرسش اساسي «عناصر تعيين‌كننده در مناسبات سياسي ميان ايران و عثماني در سرزمين عتبات عاليات چيست؟» پاسخ داده شود و در ذيل اين سؤال، پرسش‌هاي فرعي ديگري نيز مطرح خواهند شد كه در فصل‌هاي مختلف تحقيق نويسنده در پي ارائه پاسخ‌هايي براي آن خواهد بود
شهرهاي آن در تاريخ اسلام مورد بحث قرار گرفته است. آنگاه به طور خاص و مشروح‌تر شهرهاي شيعه‌نشين عراق كه اصطلاحاً به آنها عتبات عاليات مي‌گويند و موضوع اصلي رساله حاضر را تشكيل مي‌دهند بررسي شده‌اند.
آشنا كردن ذهن خوانندگان با فضاي فرهنگي مذهبي حاكم بر شهرهاي مقدس
در اين بخش با جزئيات بيشتري درباره جغرافيا، تاريخ، سياست، ويژگي‌هاي جمعيتي و فرهنگي شهرهاي مقدس شيعه و نحوه ارتباط آن با تشيع و نيز ايرانيان از سال‌هاي آغازين اسلامي تا پايان قرن نوزدهم سخن رفته و هدف از اين توضيحات آشنا كردن ذهن خوانندگان با فضاي فرهنگي مذهبي حاكم بر شهرهاي مذكور است تا زمينه لازم براي ورود به بحث اصلي رساله در بخش‌هاي بعدي فراهم شود. موضوع ارتباط جنوب عراق با تشيع و چگونگي آن در فصل بعدي با عنوان زمينه‌هاي تاريخي گسترش تشيع در عراق مورد مطالعه قرار گرفته است.
در اين قسمت اطلاعات تاريخي مندرج در متون اسلامي نشان مي‌دهند كه اين بخش از عراق از همان سال‌هاي نخستين هجري بذرهاي تشيع را در خود داشت و حوادث سياسي روزگار به همراه برخورداري از موقعيت جغرافيايي ويژه، زمينه‌هاي رشد و گسترش سريع آن را فراهم آورد. موضوع پاياني بخش اول درباره ساختار اداري سياسي حاكميت عثماني در عراق و عتبات عاليات است.
مناسبات ايران و عثماني از زمان شكل‌گيري حاكميت عثماني بر عراق
بخش دوم با يك مدخل تاريخي درباره مناسبات ايران و عثماني از زمان شكل‌گيري حاكميت عثماني بر عراق شروع مي‌شود. دگرگوني‌هايي كه با ظهور دولت ملي صفويه در ايران و انتخاب تشيع به عنوان مذهب رسمي به‌وجود آمد مرحله جديدي از كشمكش‌ها و رقابت‌ها ميان ايران و عثماني را در عراق به‌وجود آورد كه تا قرون بعدي نيز به طول انجاميد. شهرهاي شيعي عراق بارها ميان دو دولت دست به دست شدند و قراردادها و معاهدات زيادي ميان آنها به‌ويژه انتظارات و منافعي كه در عراق داشتند منعقد شد. بررسي اين كشمكش‌ها بر سر تصاحب عراق شيعه از قرن شانزدهم تا شروع عصر عبدالحميد دوم موضوع بحث اين قسمت را تشكيل مي‌دهد.
در فصل بعدي با عنوان اهميت سياسي مذهبي عتبات براي دولت عثماني ابتدا خطوط اساسي سياست مذهبي عثماني در دوره عبدالحميد دوم با تكيه بر دو مفهوم خلافت و سياست پان اسلاميزم مورد مطالعه قرار گرفته آنگاه نقش شيعيان عراق در چارچوب اين سياست بررسي شده است. در اينجا نشان داده مي‌شود كه چگونه روشنفكران ايراني در همكاري تنگاتنگ با علماي مقيم عتبات عاليات زمينه اتحاد ميان شيعه و سني را با محوريت خلافت عثماني فراهم مي‌آوردند.
در جاي ديگري از اين بخش همچنين به موضوع گسترش تشيع در عراق و سياست‌هاي باب عالي در قبال آن پرداخته شده است. گسترش تشيع در عراق كه يكي از بحث‌هاي مورد علاقه محققان ترك و غيرترك در دهه‌هاي اخير را تشكيل مي‌دهد جاي مهمي را در رساله حاضر به خود اختصاص داده است و يكي از اصلي‌ترين مباحث مطرح شده در رساله به شمار مي‌آيد. در اين قسمت نظرات محققان مختلف مورد بررسي و تجريه و تحليل قرار گرفته و سعي شده
آشنا كردن ذهن خوانندگان با فضاي فرهنگي مذهبي حاكم بر شهرهاي مقدس
در اين بخش با جزئيات بيشتري درباره جغرافيا، تاريخ، سياست، ويژگي‌هاي جمعيتي و فرهنگي شهرهاي مقدس شيعه و نحوه ارتباط آن با تشيع و نيز ايرانيان از سال‌هاي آغازين اسلامي تا پايان قرن نوزدهم سخن رفته و هدف از اين توضيحات آشنا كردن ذهن خوانندگان با فضاي فرهنگي مذهبي حاكم بر شهرهاي مذكور است تا زمينه لازم براي ورود به بحث اصلي رساله در بخش‌هاي بعدي فراهم شود. موضوع ارتباط جنوب عراق با تشيع و چگونگي آن در فصل بعدي با عنوان زمينه‌هاي تاريخي گسترش تشيع در عراق مورد مطالعه قرار گرفته است.
در اين قسمت اطلاعات تاريخي مندرج در متون اسلامي نشان مي‌دهند كه اين بخش از عراق از همان سال‌هاي نخستين هجري بذرهاي تشيع را در خود داشت و حوادث سياسي روزگار به همراه برخورداري از موقعيت جغرافيايي ويژه، زمينه‌هاي رشد و گسترش سريع آن را فراهم آورد. موضوع پاياني بخش اول درباره ساختار اداري سياسي حاكميت عثماني در عراق و عتبات عاليات است.
مناسبات ايران و عثماني از زمان شكل‌گيري حاكميت عثماني بر عراق
بخش دوم با يك مدخل تاريخي درباره مناسبات ايران و عثماني از زمان شكل‌گيري حاكميت عثماني بر عراق شروع مي‌شود. دگرگوني‌هايي كه با ظهور دولت ملي صفويه در ايران و انتخاب تشيع به عنوان مذهب رسمي به‌وجود آمد مرحله جديدي از كشمكش‌ها و رقابت‌ها ميان ايران و عثماني را در عراق به‌وجود آورد كه تا قرون بعدي نيز به طول انجاميد. شهرهاي شيعي عراق بارها ميان دو دولت دست به دست شدند و قراردادها و معاهدات زيادي ميان آنها به‌ويژه انتظارات و منافعي كه در عراق داشتند منعقد شد. بررسي اين كشمكش‌ها بر سر تصاحب عراق شيعه از قرن شانزدهم تا شروع عصر عبدالحميد دوم موضوع بحث اين قسمت را تشكيل مي‌دهد.
در فصل بعدي با عنوان اهميت سياسي مذهبي عتبات براي دولت عثماني ابتدا خطوط اساسي سياست مذهبي عثماني در دوره عبدالحميد دوم با تكيه بر دو مفهوم خلافت و سياست پان اسلاميزم مورد مطالعه قرار گرفته آنگاه نقش شيعيان عراق در چارچوب اين سياست بررسي شده است. در اينجا نشان داده مي‌شود كه چگونه روشنفكران ايراني در همكاري تنگاتنگ با علماي مقيم عتبات عاليات زمينه اتحاد ميان شيعه و سني را با محوريت خلافت عثماني فراهم مي‌آوردند.
در جاي ديگري از اين بخش همچنين به موضوع گسترش تشيع در عراق و سياست‌هاي باب عالي در قبال آن پرداخته شده است. گسترش تشيع در عراق كه يكي از بحث‌هاي مورد علاقه محققان ترك و غيرترك در دهه‌هاي اخير را تشكيل مي‌دهد جاي مهمي را در رساله حاضر به خود اختصاص داده است و يكي از اصلي‌ترين مباحث مطرح شده در رساله به شمار مي‌آيد. در اين قسمت نظرات محققان مختلف مورد بررسي و تجريه و تحليل قرار گرفته و سعي شده
پايان‌بخش كتاب نيز براي استفاده بيشتر محققان، گزيده‌اي از اسناد مرتبط با عتبات عاليات آرشيو عثماني نخست‌وزيري تركيه ضميمه شده است. اين اسناد كه تعدادشان به بيش از يكصد برگ مي‌رسد و براي نخستين بار ترجمه فارسي آنها در ايران و تركيه منتشر مي‌شود، موضوعات مهم سياسي، فرهنگي و اجتماعي مرتبط با عتبات عاليات و تاريخ روابط ايران و عثماني از سال‌هاي 1276 تا 1332 ق را دربرمي‌گيرند
با تكيه بر منابع مستند تركي و ايراني و عربي تصوير نسبتاً جامع و روشني از اصل موضوع و ابعاد مختلف آن ارائه شود.
ميزان نقش علماي ايراني شيعي مقيم عراق در امور سياسي ـ اجتماعي داخل ايران
فصل دوم از بخش دوم به بررسي ميزان نقش علماي ايراني شيعي مقيم عراق در امور سياسي ـ اجتماعي داخل ايران مي‌پردازد. در اين قسمت ابتدا با تكيه بر دو مفهوم كليدي مرجعيت و اجتهاد ريشه‌هاي تاريخي و فكري نفوذ علماي شيعه در جامعه ايران مورد مطالعه قرار مي‌گيرد، آنگاه عملكرد آنها در عراق عثماني و نيز تأثيري كه در سياست داخلي ايران مي‌گذاشتند، تحليل و بررسي شده است. در گفتار ديگر اين بخش، نقش عتبات عاليات در جنبش مشروطه ايران مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است. براي ورود به بحث، ابتدا تاريخچه تماس‌هاي جامعه ايران با تحولات جديد عثماني از آغاز قرن نوزدهم و تأثيرپذيري ايران و روشنفكران ايراني از حركت‌هاي اصلاحي عثماني در چند مقطع مهم تاريخي بيان شده، آنگاه مستقيما به جايگاه عتبات عاليات در حوادث پيش از مشروطه و پس از آن پرداخته شده است.
بخش سوم رساله حاضر درباره مسائل مرتبط با ايرانيان مهاجر و ساكن در عتبات عاليات و جايگاه اين بخش از جمعيت عراق در نظام سياسي ـ اجتماعي و حقوقي امپراطوري عثماني است. در فصل اول پيرامون يكي از مهمترين نقاط پيوند دهنده عراق عثماني با جامعه ايران يعني مسأله زيارت اماكن مقدسه سخن رفته است. نحوه عزيمت ايرانيان به شهرهاي مقدس و پيامدهاي آن، تعداد زوار، حمل جنازه‌ها براي دفن در عتبات عاليات و مسائل مربوط به آن، رفتار كارگزاران عثماني با زوار و مناسبات دو دولت ايران و عثماني مباحث اين فصل را تشكيل مي‌دهند.
گزيده‌اي از اسناد مرتبط با عتبات عاليات آرشيو عثماني نخست‌وزيري تركيه
مسائل حقوقي ايرانيان ساكن عتبات عاليات نظير تابعيت، مالكيت، ازدواج با اتباع عثماني، سربازي و پرداخت عوارض شهري موضوعي است كه ايرانيان در زندگي روزمره با آن مواجه بودند. موضوع فوق در فصل دوم بخش سوم مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است. آخرين فصل بخش سوم كه در واقع آخرين گفتار كتاب نيز به‌شمار مي‌آيد درباره مناقشات مذهبي و حوادثي كه ميان اهالي سني و شيعي عتبات عاليات به وقوع پيوسته بحث مي‌كند. در ميان مطالب اين فصل از عملكرد باب عالي، صاحب منصبان حكومت محلي عراق، رهبران مذهبي شيعه و دولت ايران در ارتباط با اين مناقشات نيز سخن به ميان آمده است.
پايان‌بخش كتاب نيز براي استفاده بيشتر محققان، گزيده‌اي از اسناد مرتبط با عتبات عاليات آرشيو عثماني نخست‌وزيري تركيه ضميمه شده است. اين اسناد كه تعدادشان به بيش از يكصد برگ مي‌رسد و براي نخستين بار ترجمه فارسي آنها در ايران و تركيه منتشر مي‌شود، موضوعات مهم سياسي، فرهنگي و اجتماعي مرتبط با عتبات عاليات و تاريخ روابط ايران و عثماني از سال‌هاي 1276 تا 1332 ق را دربرمي‌گيرند. مطالعه اسناد مزبور كه به ترتيتب تاريخي تنظيم شده‌اند، افزون بر محققان تاريخ عثماني براي علاقه‌مندان تاريخ معاصر نيز كه درباره تاريخ سياسي و مناسبات دين و قدرت در ايران معاصر تحقيق مي‌كنند خالي از فايده نخواهد بود. نمونه‌هايي از اصل اسناد، به همراه تصاويري از عتبات عاليات در قرن نوزدهم به صفحات پاياني افزوده شده‌اند.
چاپ نخست كتاب «عتبات عاليات در روابط ايران و عثماني قرن نوزدهم» در 354 صفحه، شمارگان دوهزار نسخه و بهاي 12 هزار و 600 تومان به كوشش پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و بنياد پژوهشي‌هاي اسلامي آستان قدس رضوي منتشر شده است.
ميزان نقش علماي ايراني شيعي مقيم عراق در امور سياسي ـ اجتماعي داخل ايران
فصل دوم از بخش دوم به بررسي ميزان نقش علماي ايراني شيعي مقيم عراق در امور سياسي ـ اجتماعي داخل ايران مي‌پردازد. در اين قسمت ابتدا با تكيه بر دو مفهوم كليدي مرجعيت و اجتهاد ريشه‌هاي تاريخي و فكري نفوذ علماي شيعه در جامعه ايران مورد مطالعه قرار مي‌گيرد، آنگاه عملكرد آنها در عراق عثماني و نيز تأثيري كه در سياست داخلي ايران مي‌گذاشتند، تحليل و بررسي شده است. در گفتار ديگر اين بخش، نقش عتبات عاليات در جنبش مشروطه ايران مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است. براي ورود به بحث، ابتدا تاريخچه تماس‌هاي جامعه ايران با تحولات جديد عثماني از آغاز قرن نوزدهم و تأثيرپذيري ايران و روشنفكران ايراني از حركت‌هاي اصلاحي عثماني در چند مقطع مهم تاريخي بيان شده، آنگاه مستقيما به جايگاه عتبات عاليات در حوادث پيش از مشروطه و پس از آن پرداخته شده است.
بخش سوم رساله حاضر درباره مسائل مرتبط با ايرانيان مهاجر و ساكن در عتبات عاليات و جايگاه اين بخش از جمعيت عراق در نظام سياسي ـ اجتماعي و حقوقي امپراطوري عثماني است. در فصل اول پيرامون يكي از مهمترين نقاط پيوند دهنده عراق عثماني با جامعه ايران يعني مسأله زيارت اماكن مقدسه سخن رفته است. نحوه عزيمت ايرانيان به شهرهاي مقدس و پيامدهاي آن، تعداد زوار، حمل جنازه‌ها براي دفن در عتبات عاليات و مسائل مربوط به آن، رفتار كارگزاران عثماني با زوار و مناسبات دو دولت ايران و عثماني مباحث اين فصل را تشكيل مي‌دهند.
گزيده‌اي از اسناد مرتبط با عتبات عاليات آرشيو عثماني نخست‌وزيري تركيه
مسائل حقوقي ايرانيان ساكن عتبات عاليات نظير تابعيت، مالكيت، ازدواج با اتباع عثماني، سربازي و پرداخت عوارض شهري موضوعي است كه ايرانيان در زندگي روزمره با آن مواجه بودند. موضوع فوق در فصل دوم بخش سوم مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است. آخرين فصل بخش سوم كه در واقع آخرين گفتار كتاب نيز به‌شمار مي‌آيد درباره مناقشات مذهبي و حوادثي كه ميان اهالي سني و شيعي عتبات عاليات به وقوع پيوسته بحث مي‌كند. در ميان مطالب اين فصل از عملكرد باب عالي، صاحب منصبان حكومت محلي عراق، رهبران مذهبي شيعه و دولت ايران در ارتباط با اين مناقشات نيز سخن به ميان آمده است.
پايان‌بخش كتاب نيز براي استفاده بيشتر محققان، گزيده‌اي از اسناد مرتبط با عتبات عاليات آرشيو عثماني نخست‌وزيري تركيه ضميمه شده است. اين اسناد كه تعدادشان به بيش از يكصد برگ مي‌رسد و براي نخستين بار ترجمه فارسي آنها در ايران و تركيه منتشر مي‌شود، موضوعات مهم سياسي، فرهنگي و اجتماعي مرتبط با عتبات عاليات و تاريخ روابط ايران و عثماني از سال‌هاي 1276 تا 1332 ق را دربرمي‌گيرند. مطالعه اسناد مزبور كه به ترتيتب تاريخي تنظيم شده‌اند، افزون بر محققان تاريخ عثماني براي علاقه‌مندان تاريخ معاصر نيز كه درباره تاريخ سياسي و مناسبات دين و قدرت در ايران معاصر تحقيق مي‌كنند خالي از فايده نخواهد بود. نمونه‌هايي از اصل اسناد، به همراه تصاويري از عتبات عاليات در قرن نوزدهم به صفحات پاياني افزوده شده‌اند.
چاپ نخست كتاب «عتبات عاليات در روابط ايران و عثماني قرن نوزدهم» در 354 صفحه، شمارگان دوهزار نسخه و بهاي 12 هزار و 600 تومان به كوشش پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و بنياد پژوهشي‌هاي اسلامي آستان قدس رضوي منتشر شده است.
تــــازه هــــا پـــربـــازدیـــدهــــا- چهارده نقاشي زيبا از مكه و مدينه از نسخه اي خطي در كتابخانه برلين
- گزارشي از پايان نامه هاي در حال انجام درباره «حج» و ابعاد آن در واحدهاي دانشگاه آزاد اسلامي
- شماره هفدهم مجله فرهنگ زيارت منتشر شد
- پايان نامه «مباني فقهي عمليات استشهادي و انتحاري از ديدگاه شيعه و وهابيت» در پرديس تهران دانشگاه قرآن و حديث بررسي شد
- كتاب بشارت هاي پيامبران گذشته به ظهور پيامبر اسلام منتشر شد
- مقالاتي كه انديشمندان ايراني با محوريت «حج» مينويسند
قم، خيابان 75 متری عمار یاسر، خیابان شهید آیت الّله قدوسی، ساختمان حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، طبقه پنجم
پست الکترونیک: info@hzrc.ac.ir
تلفن تماس: 37186 - 025
نمابر: 37769994 - 025
كد پستی: 3719158489
پست الکترونیک: info@hzrc.ac.ir
تلفن تماس: 37186 - 025
نمابر: 37769994 - 025
كد پستی: 3719158489
دسـتـرسـی سـریـع
پـیـونـدهــای مـرتـبـط
