يكي از عرصههاي حكومت و ولايت، مسائل مربوط به فريضه عبادي ـ سياسي حج است. نقش ولي فقيه و حاكم اسلامي و وظايف و اختيارات وي در امور حج و به تناسب، برخي از مسائل مربوط به زيارت، موضوعي است كه ميبايست تمام جوانب فقهي آن، واضح و روشن شود؛ ازاينرو پژوهشكده حج و زيارت، با تعريف پروژهاي با عنوان «حج و ولايت فقيه»، تصميم گرفت وارد اين عرصه شود.
در اين اثر نويسندگان كوشيده اند كه اين موضوع مهم و كاربردي، به صورت دقيق، بررسي فقهي شود و همه جوانب بحث، فارغ از پيشداوري يا گرايش سياسي، مورد بررسي موشكافانه علمي قرار گيرد.
در بخش اول كتاب، پس از توضيح مفاهيم مرتبط با ولايت فقيه و حج، كلياتي در مورد ولايت فقيه مطرح شده است، كه پيشينه بحث ولايت فقيه و اهم ادله اثبات آن از جمله آنهاست. از سوي ديگر بسياري از مباحث مربوط به اختيارات ولي فقيه در عرصه حج، مبتني بر مبنايي است كه فقيه در مورد محدوده ولايت فقيه اتخاذ ميكند. به همين دليل محدوده ولايت فقيه نيز در ضمن كليات ذكر شده است؛ به عبارت ديگر هرچند هدف ما در تدوين اين كتاب، اثبات اصل ولايت فقيه نيست، مباحثي كه در كليات، آن هم به طور اختصار، مطرح ميشود، اصول اوليه و پايههاي علمي مباحث مربوط به بحث «ولايت فقيه و حج» است.
در بخشهاي بعدي كتاب به وظايف و اختيارات ولي فقيه در عرصه حج پرداخته شده است. اين مبحث در سه بخش جداگانه، وظايف و اختيارات ولي فقيه قبل از انجام مناسك، در زمان انجام مناسك و بعد از انجام مناسك را بيان كرده است.
در بخش دوم كه به وظايف و اختيارات ولي فقيه قبل از انجام مناسك اختصاص دارد، وظايف ولي فقيه درباره تعيين اميرالحاج، ايجاد ساختار تشكيلات حج و زيارت، تعطيلي حج و اعمال محدوديت براي برخي از افراد، بررسي شده است.
در بخش سوم كه در آن وظايف و اختيارات ولي فقيه در زمان انجام مناسك مطرح شده، مباحثي از قبيل احكام و وظايف اميرالحاج منصوب ولي فقيه، تقابل حكم ولي فقيه و حاكم مخالف در تعيين وقت وقوفين، وظيفه ولي فقيه در قبال مسئله برائت از مشركين، تصرف در انجام مناسك حج و استفاده ولي فقيه از ظرفيت حج، طرح شده است.
بخش چهارم و پاياني كتاب، درباره وظايف و اختيارات ولي فقيه بعد از انجام مناسك است و بحثهايي همچون الزام به پرداخت كفارات حج، بطلان حج و وظيفه حاكم اسلامي، رسيدگي به امور كارگزاران حج و تخلّفات آنها و شناسايي نقاط قوت و ضعف و برنامهريزي براي سال آينده، در اين بخش مطرح شده است.
كتاب «حج و ولايت فقيه» نوشته رضا ... و مهدي درگاهي در گروه فقه و حقوق پژوهشكده حج و زيارت تهيه شده و توسط نشر مشعر در خرداد ماه 1394 در 244 صفحه و در قطع وزيري منتشر شده است.