نشست علمي «تاريخچه اربعين و نقش آن در احياي نهضت امام حسين(ع)» برگزار شد

نشست علمي «تاريخچه اربعين و نقش آن در احياي نهضت امام حسين(ع)» با همكاري مشترك دفتر پژوهشكده حج و زيارت در خراسان وبنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي روز يكشنبه، 8 آذر 1394 در محل تالار شيخ طبرسي بنياد پ‍ژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي برگزار شد.

در اين نشست كه با حضور جمعي از فضلا، پژوهشگران و محققان برگزار شد، حجت الاسلام و المسلمين مهدي شريعتي تبار ، مدير عامل بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي ، دكتر عليرضا واسعي، رئيس مركز پژوهش هاي علوم اسلامي و انساني دفتر تبليغات اسلامي مشهد و حجت الاسلام و المسلمين سيد هادي يوسفي غروي، استاد فقه و اصول، به ايراد سخن پرداختند.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني آستان قدس رضوي، در ابتداي اين مراسم، حجت الاسلام و المسلمين مهدي شريعتي تبار ، مدير عامل بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي، به اهميت برگزاري چنين نشست هايي اشاره و عنوان كرد: برگزاري نشست هاي علمي و تخصصي پيرامون موضوعاتي ناب و مرتبط با ائمه اطهار(ع) از لحاظ فرهنگي، سياسي و معنوي بسيار مهم و تاثير گذار بوده و مورد توجه و اقبال جامعه است.

آقاي شريعتي تبار ادامه داد: براي دستيابي به اين مهم بايد محققان، پژوهشگران و پژوهشكده ها آثار فاخر و شايسته اي توليد كنند، زيرا كتاب هاي توليد شده در اين رابطه كافي نيست.

وي بيان كرد: شايسته است فضلا، انديشمندان و مبلغان كرسي هاي نظريه پردازي و نيز گروه هاي علمي و تحقيقاتي، در نشست هاي علمي و جلسات و گفتمان هاي محققانه با تامل و تفكر موضوعات و مسائلي كه مهم و تاثيرگذار است را مطرح كرده تا مطالب شفاف تر و تاثير گذار تر عنوان شود.

شريعتي تبار به بيان «گذري بر زيارت ماثوره امام حسين(ع)»، پرداخت و ابراز كرد: روز اربعين و زيارت امام حسين(ع) از ديدگاه اهل بيت عصمت و طهارت(ع) از جايگاه خاصي برخوردار است؛ تا آنجا كه امام صادق(ع) زيارت نامه‌اي را مخصوص اين روز به شيعيان آموزش داده‌اند كه حاوي معارف بلند شيعي است. همچنين در ارزش و اهميت زيارت روز اربعين همين بس كه امام حسن عسگري(ع) از آن به عنوان يكي از پنج علامت مؤمن ياد كرده‌اند.

مدير عامل بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي، با بيان اينكه زيارت يك فرهنگ، مدرسه و مكتب است افزود: زيارت اربعين امام حسين(ع) از اختصاصات اين امام بزرگوار بوده و خصايص حسينيه است و زيارت هاي ماثوره مجرد لفظ و عبارت و صرف عواطف نيست، بلكه يك مجموعه معارف است.

وي اظهار كرد: حقيقت زيارت اربعين تكريم، عرض ارادت، اظهار كرامت، انس گرفتن با روح مطهر سيد الشهداء(ع) و ارتباط با اهداف قيام امام حسين(ع) است و اين زيارت ماثوره مجموعه معارفي است كه اصول فقه و مسائل معرفتي، اخلاقي، تربيتي، سياسي، اجتماعي، رفتاري، سلوك و تجديد عهد و پيمان با روح و شخصيت سيد الشهداء(ع) است.

شريعتي تبار تصريح كرد: سلام آغازگر اين زيارت است و پيامش اين است كه حسين جان از ناحيه من در سلم و سلامت هستي و من با رفتار و اعمالم به راه دين، شخصيت، خون و قيام شما آسيب نمي رسانم.

وي با بيان اينكه اين زيارت فلسفه قيام كربلا را مشخص مي كند، افزود: امام حسين(ع) هر چه داشتند عالمانه و آگاهانه در طبق اخلاص گذاشتند و با اختيار و اراده و علم و آگاهي هستي، جان و اهل بيتشان را تقديم كردند.

شريعتي تبار همچنين به پيام زيارت اربعين حسيني و رمز مانايي و ماندگاري قيام كربلا اشاره كرد و افزود: انسان بايد سرمايه اي كه خداوند متعال در اختيار او قرار داده است را در راه خدا خرج كند. در اين زيارت نامه آمده است: خدايا امام حسين(ع) خون طيب و طاهر خود را در راه تو داده است و رمز جاودانگي نهضت كربلا هم همين اخلاص است.

وي اظهار كرد: خيرخواهي و نصيحت كامل، دعوت به سوي خدا، رهايي از جهالت و ضلالت و نجات بشريت به اندازه اي اهميت داشته كه امام حسين(ع) همه داشته هاي خود را در اين راه فدا مي كنند.

مدير عامل بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي زيارت اربعين را بيانگر ابعاد گوناگون معارف عاشورا براي اهل تقوا و ايمان دانست و يادآور شد: انقلاب عاشورا و پديده بزرگ الهي در سرزمين كربلا براي هميشه، خورشيد روشنايي‌بخش منتظران ظهور قائم آل محمد(عج) است؛ بصيرتي كه با كلام و خون سيدالشهدا(ع) تاكنون پديد آمده است و در آينده پديدار خواهد شد كه در متن زيارت اربعين پيش‌بيني شده است.

حجت‌الاسلام محمدهادي يوسفي‌غروي، استاد حوزه علميه و كارشناس فقه، تاريخ و سيره نيز در اين نشست با اشاره به برخي احاديث مجعول مرتبط با قيام اباعبدالله الحسين(ع) گفت: يكي از احاديث نبوي مشهور درباره امام حسين(ع) حديث «حسين مني و انا من حسين(ع)» است كه علاوه بر شيعيان در كتب مسانيد اهل سنت نيز آمده است و جزو تاريخ‌نوشت‌هاي آنان نيز محسوب مي‌شود.

اين استاد و پژوهشگر تاريخ اسلام بر ضرورت بررسي تعدادي از روايات مجهول در تاريخ عاشورا تأكيد كرد و افزود: در بسياري از محافل و مجالس از اين حديث به عنوان نگاه خاص پيامبر(ص) به امام حسين(ع) ياد مي‌شود در حالي كه با مراجعه به احاديث و منابع روايي اين‌ قبيل احاديث را در وصف برخي از صحابي همچون عمار ياسر نيز مشاهده مي‌كنيم، لذا با اينكه اين تعبير بسيار بزرگ و ارزشمند است اما به حضرت اباعبدالله(ع) انحصار ندارد.

وي در ادامه با اشاره به عبارت رايج «الاسلام محمدي الحدوث و الحسيني البقاء» ابراز كرد: حاج شيخ محمدحسين كاشف الغطاء كه شخصيتي اديب نيز بود، در دو كتابچه‌هايش اين عبارت را در مقام پاسخ به يكي از كارمندان گمرك بصره مي‌گويد لذا اين عبارت صرفا جمله‌اي زيبا و اديبانه به شمار مي‌رود كه به تدريج به عنوان حديث تلقي شده است، شهيد مطهري نيز بارها بر حديث نبودن اين عبارت تأكيد داشته‌اند و البته از اينگونه عبارات نيز كم نيست.

حجت‌الاسلام يوسفي‌غروي بيان كرد: همچنين عبارت «كل يوم عاشورا و كل ارض كربلا» كه آن را به امام صادق(ع) نسبت داده‌اند، نيز يكي ديگر از اين عبارات است كه به جهت مضمون زيبايش به مرور زمان به عنوان قال‌ الصادق(ع) تلقي شده است؛ از آن‌جايي كه همت گويندگان و مادحان عموما بر ابكاء و حزن بوده، هيچ تميزي بين روزهاي ديگر قائل نمي‌شوند و در اين خصوص رعايت حيثيت اجتماعي اهل بيت‌(ع) ناديده انگاشته مي‌شود.

همچنين سيدعليرضا واسعي، مديركل پژوهش دفتر تبليغات اسلامي خراسان رضوي، با بيان اينكه واقعه عاشورا، اربعين و به طور كلي جريانات مربوط به امام حسين(ع) در حوزه مطالعات تاريخي قرار مي‌گيرد و حوزه‌هاي ديگر به كمك اين حوزه مي‌آيند، عنوان كرد: مطالعات تاريخي نيز براي خود روشي دارد و اگر از اين روش در كشف يك مجهول تاريخي بهره گرفته نشود، آن ادعا از اعتبار علمي برخوردار نخواهد بود.

وي ادامه داد: يكي از موارد مهمي كه در روش مطالعات تاريخي از اساسي‌ترين موضوعات به شمار مي‌رود، ارجاع به منابع اوليه است؛ متأسفانه مطالعات تاريخي در كشور ما خاستگاه علمي نداشته و بعدها نيز توسط محققان و پژوهشگران دنبال نشده بود به همين جهت مجموعا با آسيب‌هاي فراواني همراه است البته فارغ از چند دهه اخير كه به تدريج در حال يافتن جايگاه خود است.

مديركل پژوهش دفتر تبليغات اسلامي خراسان رضوي ادامه داد: بنابراين يكي از آسيب‌هاي جدي در مباحث تاريخي، عدم توجه به منابع تاريخي بوده است كه سبب شده پاي مدعياني در منابع تاريخي ما باز شود كه از اعتبار علمي لازم برخوردار نيستند زيرا در مطالعات تاريخي اكتفا به شهرت، كلام بزرگان و اعتقاد همگاني كافي نيست بلكه بايد به منابع اوليه مراجعه و مدعا را براساس مدعاي اوليه عرضه كرد.

واسعي عنوان كرد: البته منظور از منابع يك كتاب نيست و منابع تعريف مشخصي دارد اما اگر در گذشته منابع لازم وجود نداشته باشد، مي‌توان موضوع را در سطح يك امر مشكوك قرار داده و داوري كرد، همان‌طور كه شهيد مطهري(ره) در جريان حضرت علي‌اصغر(ع) و تير سه شعبه يا كتاب‌سوزي مسلمانان از همين زاويه اين قضيه را مورد نقد قرار مي‌دهد.