نشست علمي «بررسي تطبيقي طواف نساء و طواف وداع» برگزار شد

نشست علمي «بررسي تطبيقي طواف نساء و طواف وداع» توسط دفتر پژوهشكده حج و زيارت در خراسان رضوي و با همكاري دانشگاه علوم اسلامي رضوي در تاريخ هشتم ارديبهشت 1395 در سالن جلسات دانشگاه رضوي برگزار شد. در اين نشست حجت الاسلام و المسلمين هاشمي، عضو هيئت علمي دانشگاه رضوي، به ارائه نظريه خود پرداخت، ايشان ابتدا به جايگاه طواف وداع و طواف نساء در فقه فريقين و آثار هر يك پرداخت. وي گفت:« از آنجا كه طواف نساء اثر وضعي حلال شدن بهره مندي هاي جنسي از همسر را به دنبال دارد،‌ داراي اهميت زيادي است. و با توجه اينكه اهل تسنن چنين طوافي را قائل نسيتند ولي طواف وداع را در حج واجب مي دانند، آيا طواف وداع آنان جايگزين طواف نساء خواهد شد كه به دنبال آن اثر حلال شدن استمتاعات جنسي بار شود يا خير؟». ايشان سپس به تشريح ادله اين جايگزيني پرداختند. عمده دليل از نگاه ايشان روايت اسحاق بن عمار است كه اينگونه وارد شده است:« عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ لَا مَا مَنَّ اللَّهُ بِهِ عَلَى النَّاسِ مِنْ طَوَافِ الْوَدَاعِ لَرَجَعُوا إِلَى مَنَازِلِهِمْ وَ لَا يَنْبَغِي لَهُمْ أَنْ يَمَسُّوا نِسَاءَهُمْ.» تهذيب ج5،‌ص253 (از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمودند: ‌اگر نبود كه خداوند با طواف وداع بر مردم منت نهاده، آنها به منازلشان بر مي گشتند در حاليكه تماس با زنان برايشان حلال نبود).

آقاي هاشمي چند وجه در تبيين اين روايت بيان نمودند كه بهترين وجه از ديدگاه ايشان اين بود كه كلمه «ناس» را به معناي اهل تسنن و طواف وداع را طواف وداع اهل تسنن بدانيم. بنابراين نتيجه اين است كه خداوند بر اهل تسنن منت نهاده و طواف وداع انان را به جاي طواف نساء قبول نموده و در نتيجه ارتباط با زنانشان بر آنها حلال شده است. ايشان تعبير منت نهادن و كلمه ناس را كه در روايات متعددي به معناي اهل تسنن به كار رفته است،‌ قرينه اي بر برداشت خود ذكر نمودند.

در ادامه نشست حجت الاسلام و المسلمين كمالي اردكاني، عضو گروه فقه و حقوق پژوهشكده حج و زيارت به نقد ديدگاه ايشان پرداختند. آقاي كمالي تاكيد داشتند كه اولا اهل تسنن طواف وداع را در عمره مفرده مشروع نمي دانند و طبعا آن را انجام نمي دهند در نتيجه چيزي براي جايگزيني وجود نخواهد داشت. ثانيا چه جايگزيني را بپذيريم و چه نپذيريم هم طهارت مولد اهل تسنن ارتباطي با ترك طواف نساء ندارد چرا كه اگر حرامي مرتكب شده باشند اين حرمت تنها ناظر به استمتاع بردن است وگرنه رابطه زوجيت برقرار است و فرزند حلال زاده است. و هم اگر مخالفي حج انجام دهد و طواف نساء‌ را ترك كند و سپس شيعه شود چون به اركان حج اخلال نكرده است حجش صحيح است. با توجه به نكات فوق استظهار ايشان از روايت اسحاق بن عمار اين است كه مراد از ناس همه مردم هستند و مراد از طواف وداع طواف نساء است. شاهد اطلاق طواف وداع بر طواف نساء هم نقل مرحوم كليني است كه در آن طواف نساء آمده است و هم فضاي تقيه. با توجه به اين برداشت،‌ روايت در مقام بيان حجكمت تشريع طواف نساء است كه اگر خدا منت نمي نهاد و طواف نساء را واجب نمي كرد براي مردم استماتاعات از زنان حرام مي ماند. به عقيده ايشان تعبير منت مي تواند براي تشريع حكمي خاص هم باشد مانند اينكه خداوند در قرآن براي ارسال رسل و جعل احكام نيز تعبير منت بكار برده است. نكته مهم اينكه هر دو محقق با توجه به ادله ديگر مانند عدم نياز به قصد تعيين و قاعده الزام در نتيجه مشترك بوده و طواف وداع را جايگزين طواف نساء مي دانستند.