نشست تخصصي «بررسي فقهي پياده روي براي زيارت غير امام حسين (ع)» برگزار شد

خوش آمدگويي مديرعامل بنياد پژوهشها

نخست حجت الاسلام و المسلمين شريعتي‌تبار مديرعامل بنياد پژوهشها ضمن خوش آمدگويي به حضار و تقدير از برگزاري چنين نشستي و همچنين تأكيد بر علمي و فقهي بودن مباحث نشست بدور از امور سياسي و رسانه‌اي، سخناني را دربارة اصول مسلم بحث كه بايد بر آن تحفظ و تاكيد داشت، بيان كرد كه اصولي؛ مانند جواز، مشروعيت، حجيت، ثواب و اجر عظيم مشاهد شريفه و عتبات مقدسه مسلم است و به آيات و روايات در اين‌باره اشاره كرد.

وي بيان كرد كه دربارة زيارت امام حسين (ع) خطوه آمده كه «من مشي خطوة» يا «من اتي بكل خطوة» يا روايت معاوية بن وهب كه حضرت صادق دربارة زيارت امام حسين (ع) فرمودند و اجماع و سيره مستمرة كه از زمان ما تا صدر اسلام علما، ائمه و حضرت صديقه (س) در زيارت شهداي احد وجود دارد. اين‌ها از اصول مسلم ما هستند و افكار وهابيت و استدلال‌هاي آن‌ها را ناتمام ميدانيم و اين‌ها بيان شده است.

وي در خصوص زيارت با پاي پياده بيان كرد: با استفاده از ادلة مطرح دربارة پياده‌روي دربارة حج، دليل افضل الاعمال احمضها و دليل تعظيم شعائر اسلامي بودن پياده‌روي مي‌توان استحباب پياده‌روي براي زيارت بدست آورد و برخي از فقها؛ مانند صاحب جواهر در جواهر ج17، ص313 در ذيل حج مشياً عبارتي دارد كه مي‌توان از آن استفاده كرد كه مشي در غير حج؛ مانند مشاهد شريفه نيز في نفسه در عبادت افضل است.

سپس حجت الاسلام و المسلمين درگاهي از پژوهشگران پژوهشكده حج و زيارت با تبيين مقاله‌اي كه در اين‌بارة نگاشته‌ است، به موضوع حكم پياده‌روي براي زيارت قبور اولياي الهي و ديگر اماكن مقدسه پرداخت. وي دراين باره پنج وجه بيان كرد:

وجه اول. استفاده از نصوص خاص و تسري حكم آن به پياده‌روي براي زيارت تمامي ائمه (ع)؛ مانند الف. رواياتي كه ثواب زيارت ائمه ديگر را مانند زيارت امام حسين (ع) دانسته؛ مانند روايت حسن بن علي بن وشا از امام رضا (ع) «له مثل ما لمن اتي قبر ابي‌عبدالله (ع)»؛ ب. رواياتي كه ثواب زيارت ديگر صلحا ثواب زيارت ائمه (ع) دانسته؛ مانند روايت شيخ مفيد و شيخ طوسي از موسي بن جعفر (ع) و شيخ صدوق از امام صادق (ع) من لم‌يقدر علي زيارتنا فليزر صالحي موالينا يكتب له ثواب زيارتنا؛ پ. رواياتي كه دربارة ثواب زيارت برادر ديني است؛ مانند روايت شيخ صدوق از پيامبر (ص) من مشي زائراً لاخيه فله بكل خطوة حتي يرجع الي اهلي عتق مئة الف رقبة؛ ت. رواياتي كه درباره ثواب پياده رفتن به مسجد مطرح شده است.

وجه دوم. استفاده از نصوص عام و تسري حكم آن به پياده روي براي زيارت تمامي ائمه (ع)؛ مانند ما عبد الله بشيء اشد من المشي و لا افضل يا روايت افضل الاعمال احمضها

وجه سوم. پياده‌روي مصداق تعظيم شعائر باشد، آيه من يعظم شعائر الله من تقوي القلوب.

وجه چهارم. پياده‌روي مصداق تواضع و تذلل بيشتر، برخي از منابع روايي حكمت حكم استحباب پياده‌روي براي زيارت مسجد‌الحرام و پا برهنگي در حج و طواف را تواضع و خشوع بيشتر در برابر خداوند بيان كرده‌اند.

وجه پنجم. مصداق مودت به ذي‌القربي مي‌باشد قل اسئلكم عليه اجر الا المودت في القربي يكي از شاخصه‌هاي مودت به اهل‌بيت مي‌باشد.

وي به تمامي اين وجوه پنجگانه اشكال‌هاي سندي و دلالي وارد كرد و بيان داشت كه چنين ادله‌اي دلالت بر حسن فعلي پياده‌روي‌ براي ديگر ائمه غير از اميرالمؤمنين و امام حسين (ع) و بر رحجان شرعي آن‌ها دلالت دارد، نه استحباب.

در ادامه، حجت‌الاسلام و المسلمين ظهيري با بيان چهار مقدمه؛ الف. تبيين حكم اولي، ثانوي و اثبات حكم با اخبار من بلغ؛ ب. تقسيمات سه‌گانه شرعي، عقلي و عقلايي رحجان؛ پ. موضع كاربرد اصطلاح «اذا جاء الاحتمال بطل الاستدلال»؛ ت. بودن حكم استحباب فقها به عنوان ترتب ثواب؛ ث. اقسام سه‌گانه ادله حكم استحباب پياده روي براي زيارت؛ به تشريح ادله غيرقابل خدشه دربارة استحباب پياده‌روي براي زيارت ائمه (ع) پرداخت و با رد فقهي و اصولي اشكالات بيان شده در باب عدم استحباب پياده‌روي براي ساير ائمه (ع)، حكم استحباب اولي و ثانوي را براي چنين زياراتي ثابت كرد.

وي بيان داشت ما ادله‌اي داريم كه با سند، دلالت و جهت صحيح بر استحباب پياده‌روي براي زيارت ائمه (ع) به عنوان حكم اولي دلالت دارد كه حكم بر ذات عمل مشي براي زيارت قرار گرفته است. برخي از آن ادله صحيحه حسن بن علي وشا «له مثل ما لمن اتي قبر ابي‌عبدالله (ع)» برپاية اطلاق تنزيل، روايت ديگر صحيحه عبدالله بن سنان «ما عبد الله بشيء اشد من المشي و لا افضل» كه مشي با توجه به ممشي‌اليه و برپاية ترتب ثواب ذي‌المقدمه تفضلا بر مقدمه و روايت ديگر روايت «افضل الاعمال احمضها» با توجه به شهرت عملي و برتر از آن تسالم فقها نسبت به آن، دلالت بر ثبوت استحباب پياده‌روي براي زيارت ائمه (ع) به عنوان حكم اولي دارد.

علاوه بر اين ادله، ادله ديگري داريم كه استحباب پياده‌روي براي زيارت را به حكم ثانوي ثابت مي‌كند؛ مانند پياده‌روي تعظيم ائمه (ع) نه تعظيم شعائر است (صغري) كسي كه عالمي را توقير و گرامي كند خدا او را توقير كرده است (كبري) پس توقير و تعظيم ائمه (ع) به طريق اولي امري مطلوب است و پياده روي يكي از مصاديق آن مي‌باشد. موضوع ديگر، تعظيم شعائرالله است و يكي از مصاديق تعظيم شعائر الهي تعظيم ائمه (ع) و پياده‌روي براي زيارت آنان مي‌باشد.

برخي ديگر روايت است كه دلالت آن‌ها تمام است، اما سند معتبر ندارد كه آن‌ها مؤيد مي‌باشد نه دليل؛ مانند روايت «من مشي زائراً لاخيه فله بكل خطوة حتي يرجع الي اهلي عتق مئة الف رقبة».

نتيجه اينكه استحباب براي زيارت قبور ائمه (ع) به عنوان حكم اولي و ثانوي قطعي است و اينكه حجت الاسلام و المسلمين درگاهي مي‌گويند: اين ادله دلالت بر رحجان شرعي عمل پياده‌روي براي زيارت دارد بايد در پاسخ بگوييم كه رحجان شرعي در فقه مساوي با استحباب است و حكمي جداي از آن نيست. ولي براي امام زادگان بايد به رجاء ثواب صورت گيرد.

البته اگر كسي خودش بخواهد با پاي پياده مشرف شود بحثي در آن نيست، ظاهرا سخن رهبري ناظر به عناصر نظام و زير مجموعه هاي دولت مانند استانداري، آستانه و... براي ورود به اين بحث است و نكته اش اين جاست كه ان للحسين في قلوب المومنين حرارتا لاتبرد ابدا، اين شعاع عالم تاب نبايد تحت الشعاع قرار بگيرد

پايان نشست تخصصي نيز پرسش و پاسخ با حضور حضار برگزار گرديد.