فقه تبلیغ : بایدها و نبایدهای فقهی عرصه تبلیغ با تأکید بر وظیفه روحانیون کاروان‌ها

یکی از مهم‌ترین ابعاد حج و زیارت، بعد تبلیغی آن است که برای بهره‌مندی بیشتر از آن، از ظرفیت روحانیون کاروان‌ها استفاده می‌شود. روحانیون، به عنوان مبلّغ، در کنار آموزش مناسک و اماکن و اسرار به زائران، وظیفه‌ای فراتر دارند که ثمردهی تمامی تلاش­‌ها در عرصه حج و زیارت، منوط به تحقق فراگیر آن است. ازاین‌رو آموزش روحانیون، در واقع آموزشِ باواسطه حج­گزاران و زائران گرامی است که بعثه مقام معظم رهبری، این وظیفه را بر عهده داشته و با نشر کتب آموزشی و پژوهشی، و برگزاری دوره‌های آموزشی بدو خدمت و ضمن خدمت روحانیون کاروان­ها این امر مهم را انجام می­‌دهد.

عرصه تبلیغ به طور کلی، و تبلیغ بین‌الملل به طور خاص، و تبلیغ در سفرهای زیارتی به نحو اخص، نیازمند شناخت کامل بایدها و نبایدهای فقهی تبلیغ است تا در کنار مهارت‌های تبلیغی، بیشترین اثر را در تحقق اهداف مد نظر شارع مقدس از تشریع وجوب حج و استحباب زیارت داشته باشد. ازاين­رو گروه فقه و حقوق پژوهشكده حج و زيارت، برای تبيين دقيق بایدها و نبایدهای فقهی (واجبات و محرمات) تبلیغ، با تأکید بر وظیفه روحانیون کاروان­های زیارتی، تدوین کتابی را در این زمینه، در دستور کار خود قرار داد.

در این کتاب، بررسی مفاهیم کاربردی تحقیق، همچون فقه، تبلیغ و حکم، و اشاره به کلیاتی در مورد اهمیت تبلیغ، شیوه‌ها و ابزارهای آن، ویژگی‌های مبلّغ موفق، فرصت کاروان‌های حج و زیارت در تبلیغ، رابطه تبلیغ و امر به معروف و نهی از منکر، نقش و جایگاه عناوین ثانویه، عرف و سیره، تسامح در ادله سنن و نقش و وظیفه حکومت اسلامی در تبلیغ در فصل اول این کتاب مطرح شده است.

باید‌های اولی تبلیغ، از قبیل بيان حقايق ديني، لزومِ داشتن علم و يقين در بيان حقايق دينی، تصحيح مطالب اشتباه، نقش قصد قربت در تبليغ و لزوم مبارزه با خرافات و بدعت‌ها در گفتار اول از فصل دوم آمده است و نبایدهایی از قبیل کتمان حقایق دینی، ذکر مطالب بدون استناد، اسناد روایات ضعیف به اهل بیت:، استفاده از وسیله باطل برای رسیدن به حق، تبليغ در مقابل مزد مالی، سخنان و رفتارهای توهین‌آمیز نسبت به ادیان و مذاهب دیگر و رفتار سکولار در تبلیغ، در گفتار دوم این فصل، به عنوان نبایدهای اولی تبلیغ مورد بررسی قرار گرفته است.

فصل سوم کتاب، که به بایدهای و نبایدها ثانوی تبلیغ اختصاص دارد، همچون فصل دوم، در دو گفتار پی­‌ریزی شده است و در گفتار اول، بایدهایی از قبیل رعایت تقیه، مصلحت‌سنجی، تعظیم شعائر در تبلیغ و رعایت قوانین کشور متبوع و توجه به شرایط مخاطبان، مطرح گشته و نبایدهایی همچون طرح مطالب اختلاف‌انگیز، وهن مذهب و بهانه دادن به دست دشمنان در گفتار دوم از این فصل مورد تحلیل و بررسی دقیق فقهی قرار گرفته است.

در پایان، منشور تبلیغ، که مورد تأیید مراجع عظام تبلیغ قرار گرفته، به عنوان مرام‌نامه‌­ای برای همه مبلّغان تهیه شده، که قطعاً می‌تواند بهترین راهکار عملی برای فرهنگ‌سازی در عرصه تبلیغ باشد.