نشست علمي «تأثير تصحيح انتقادي متون فقهي حج در صحّت فتوا» برگزار شد

در دومين نشست علمي واحد احياي ميراث پژوهشکده حج و زيارت که روز يک‌شنبه 23 دي ماه 1397 برگزار شد «تأثير تصحيح انتقادي متون فقهي حج در صحّت فتوا» توسط حجت الاسلام رضا مختاری، مؤسسه کتاب‌شناسي شيعه بررسی شد.

حجت‌الاسلام والمسلمين رضا مختاري، علاوه بر مدیریت موسسه کتابشناسی شیعه در زمينه متون فقهي حج، نگارش چندين مقاله علمي و تصحيح چند متن مهم، از جمله مناسک‌هاي حج شهيد ثاني را در کارنامه خود دارد.

ایشان در آغاز با اشاره به اينکه امروزه در بسياري از کشورها، تصحيح متون يا حتي تصحيح يک باب يا يک فصل از يک متن، به عنوان پايان‌نامه‌هاي دانشگاهي پذيرفته مي‌شود، بر اهميت تصحيح متون به عنوان کاري علمي و فني و دقيق تأکيد کرد.

وی همچنين به ارائه و آغاز اجراي طرح ميراث فقهي، شامل 40 موضوع فقهي اشاره کرد که موضوع يکي از آنها رؤيت هلال است و اجراي آن 10 سال طول کشيده و در پنج جلد منتشر و تا کنون سه بار تجديد چاپ شده است و پس از اجراي اين طرح مشخص شد که ديدگاه شماري از علما که نظريه عدد در رؤيت هلال را به ابوريحان نسبت داده‌اند، اشتباه بوده و قبل از وي، شيخ مفيد اين نظريه را آن را رد کرده بود و اين مسئله نشان مي‌دهد اين ديدگاه قبل از آنکه ابوريحان به دنيا آمد، وجود داشته است.

آقای مختاري در ادامه با تأکيد بر اينکه گاه در نتيجه استناد به اشتباهات موجود در منابع چاپي و کم‌دقّتي فقها و حتي مصحّحان متون فقهي در فهم يک متن و عدم توجه به اينکه اين متن تحت تأثير چه منابعي نوشته شده است، به بيان مصاديقي از اشتباهات فقها در صدور احکام فقهي مربوط به مناسک حج پرداخت.

ایشان به عنوان يکي از نمونه‌هاي تصحيف در آداب مناسک حج، اين مسئله را شاهد آورد که در روايات، خواندن ده آيه اول سوره بقره از مستحبات وقوف به عرفات دانسته شده؛ اما در يکي از مناسک حج پيش از شيخ انصاري، ده آيه به دو آيه تصحيف شده و از آن پس به ساير رساله‌هاي مناسک حج راه يافته است.

حجت الاسلام مختاری سخن برخي فقها و مراجع متأخر درباره استحباب پياده‌روي در مشعر الحرام را نمونه‌اي ديگر بر اين مسئله دانست که از فهم نادرست موقعيت مشعر الحرام ناشي شده است؛ چراکه در روايات ديني، مطابق منابع تاريخي و جغرافيايي، مشعر الحرام متمايز از مزدلفه و معادل کوه قزح دانسته شده و بنابراين، در اينجا سخن از استحباب بالا رفتن از کوه قزح است، نه پياده‌روي در زمين مزدلفه؛ در حالي‌که فقهاي متقدّم به اختلاف مفهوم و تفاوت موقعيت مشعر الحرام از مزدلفه توجّه داشته‌اند.

در پايان اين سخنراني، رئيس مؤسسه کتاب‌شناسي شيعه، حکم برخي فقها مبني بر وجوب تلبيه گفتن از ميقات ذي‌الحليفه تا مسافت يک مايل از آن را، ناشي از اشتباه فقها در فهم مفهوم اصطلاح «ميل» به شمار آورد که در روايات و منابع تاريخي به مفهوم عَلَم و نشانه موجود در کنار جاده در حدفاصل دو زمين ذي‌الحليفه و بيداء به‌کار رفته، اما فقها آن به مفهوم ميل (مايل) به عنوان واحد مسافت فهميده‌اند.