حج، عامل هویت‌یابی مسلمانان و جامعه اسلامی

نوشته مجتبی حیدری (عضو گروه اخلاق و اسرار پژوهشکده حج و زیارت)

منبع: میقات حج، شماره ۱۰۵، زمستان ۱۳۹۷, صص ۱۴۰-۱۲۷

هویت در اصطلاح، شامل مجموعه‌ای از خصوصیات جسمی، روانی و اجتماعی است که شخص را از دیگران متمایز می‌کند. از سوی دیگر، حج عبادتی بزرگ است که افزون بر آثار معنوی، در هویت‌بخشی به مسلمانان نیز تأثیر مهمی دارد. تأثیرگذاری حج بر هویت مسلمانان، عمدتاً از دو جنبه است؛ هویت دینی و هویت فرهنگی. در زمینة هویت دینی، حضور در مناسک حج، پرسش‌های بنیادینی را برای افراد مطرح می‌کند و آنان را به پاسخ دادن یا یادآوری و توجه به پاسخ‌های آنها وامی‌دارد و از خواب غفلت بیدارشان می‌کند و بدین طریق، هویت دینی آنان را بازیابی و تثبیت می‌کند. همچنین انجام‌دادن مناسک حج، برخورداری از هویت اسلامی را به فردفرد زائران خانة خدا القا می‌کند و آنان را از غیر مسلمانان متمایز می‌­سازد و بدین طریق، مسلمانان را از هویتی غیر از سایر مؤمنان به خداوند، برخوردار می‌کند. اما در زمینة هویت فرهنگی، مسلمانان با انجام دادن مناسک حج، مؤلفه‌های مهم هویت فرهنگی؛ از قبیل دین، زبان، تاریخ، و عامل روان‌شناختی را در وجود خود تحکیم و تثبیت می‌کنند و از این طریق هویت فرهنگی خود را تقویت می‌نمایند. تقویت هویت فرهنگی مسلمانان، تحکیم و گسترش هویت فرهنگی جامعة اسلامی را به دنبال می‌آورد.

متن کامل مقاله