میقات حج به پله 106 اُم رسید

فصلنامه علمی-ترویجی میقات حج که قدیمی‌ترین نشریه تخصصی حوزه حج و زیارت در کشور است و با مدیر مسئولی حجت الاسلام والمسلمین قاضی‌عسکر منتشر می‌شود، به تازگی شماره 106 اُم آن ویژه زمستان 1397 از سوی پژوهشکده حج و زیارت منتشر شد.

در این شماره 7 مقاله در موضوعات مرتبط با حج و حرمین شریفین منتشر شده است که اطلاعات آنها به شرح زیر است:

تحلیلی معناشناختی از سرزمین مقدس عرفات / اصغر عزیزی‌پور

عرفات سرزمینی مقدس و از نمادهای پیچیدة حج است که در طول تاریخ، انسان­های بی‌شماری با آن در ارتباط بوده و از معارف بی­پایانش بهره برده­اند. این سرزمین مقدس، همواره با فراخواندن انسان­ها به معارف و شناخت‌های ناب و توحیدیِ خود، مایه هدایت

و آشنایی آنان با وظایف اصیل و ذاتی‌شان گردیده است. اما از آنجا که معارف و اندیشه­های عرفات، ژرف و فناناپذیر است، بدیهی است که با گذشت زمان و رشد و شکوفایی اندیشة بشر، پیام­ها و کارکردهای تازه­تری می‌یابد. شناخت خود، دیگران (دوستان، همراهان، دشمنان و شیاطین)، جهان طبیعت و ماورا و مهم‌تر از همه، شناخت خداوند متعال، از جمله برجسته‌ترین کارکردها و معارف نمادین این سرزمین مقدس به شمار می­رود که در کمال و دستیابی حج‌گزاران به قرب الهی، نقشی اساسی دارد که نیازمند تحلیل و بررسی است.

نوشتار حاضر با رویکردی ارتباطی، به معنا‌شناسی سرزمین مقدس عرفات، به عنوان یکی از نمادهای پیچیده حج پرداخته و کارکردها و جنبه‌های نمادین آن را به عنوان راهبردی شناختی برجسته کرده است.

فرصت‌آفرینی حج در اندیشة امام خمینی و مقام معظم رهبری / داود حسینی

حج، از جهات مختلف در سرنوشت مسلمانان تأثیر‌گذار است و از بُعد اخلاقی و عرفانی، راز و رمزهایی دارد که در کمتر عبادتی می­توان یافت. اسرار و معارف حج می‌تواند زائر سرزمین وحی را در مسیر سیر و سلوک و عرفان ناب قرار دهد. بُعد اقتصادی حج نیز این ظرفیت را دارد که بازار بین­الملل اسلامی را رونق بخشد و اقتصاد کشورهای اسلامی را به سمت شکوفایی رهنمون سازد. و از نظر سیاسی، اجتماع میلیونی مسلمانان از سراسر جهان با زبان‌ها و ملیت‌های مختلف در ایام حج و در مکانی خاص؛ یعنی سرزمین وحی، فرصت تصمیم‌گیری‌های مهم را برای نمایندگان بیش از یک میلیارد مسلمان فراهم می‌کند. آری، حج فرصتی است بی‌بدیل برای جوامع اسلامی و اینجا است که حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری بر فرصت‌آفرینی حج تأکید فراوان داشته و دارند.

در این نوشته، با بررسی فرصت‌آفرینی حج از منظر امام خمینی و مقام معظم رهبری در دو بُعد اخلاقی و سیاسی، کوشیده‌ایم با بهره‌گیری از پیام‌های ایشان به کنگرة جهانی حج و بیاناتشان در جمع کارگزاران حج، این موضوع را در دو بعد اخلاقی و سیاسی بررسی و واکاوی کنیم.

بررسی فقهی مرگ نایب در حج / سید تقی واردی

اگر نایب به هنگام انجام دادن حجّ منوب‌عنه بمیرد، نیابت وی از دو جهت مورد بحث است: نخست؛ از جهت صحت یا بطلان نیابت که تأثیر بسزایی در اِجزا یا عدم اِجزا از منوب‌عنه دارد و دوم؛ از جهت استحقاق نایب بر اجرتی که دریافت کرده یا قرار است بعد از عمل دریافت کند.

از جهت اول، اگر مرگ وی پیش از احرام باشد، به اتفاق فقها عمل او باطل است و از منوب‌عنه مجزی نیست. همچنین اگر مرگ وی بعد از احرام و بعد از ورود به حرم باشد، به اتفاق فقها نیابت وی صحیح است و از منوب‌عنه مجزی است. ولی در جایی که مرگ وی بعد از احرام و قبل دخول در حرم باشد، اتفاقی بین فقها نیست و از آنان دو قول نقل شده که قول به عدم اِجزا موافق ادله است.

از جهت دوم، اگر نیابت وی برای تفریغ ذمة منوب‌عنه باشد، استحقاق اجرت وی تابع اِجزا یا عدم اِجزا از منوب‌عنه است. اما اگر نیابت وی برای انجام دادن خصوص اعمال حج باشد (نه تفریغ ذمه)، دو حالت برای آن متصور است:

1. اگر مقدمات انجام دادن حج (مثل طی مسیر) در اجرت دخالتی ندارد؛ در این صورت، بعد از مرگ نایب، وی مستحق اجرتی نیست.

2. و اگر نیابت وی برای خصوص اعمال حج، با دخالت مقدمات (به نحو مقدمیت یا به نحو جزئیت) باشد، هر مقدار عملی که از نایب برای تحقق حج منوب‌عنه انجام گیرد، به همان مقدار مستحق اجرت است.

تقریب و همگرایی در اندیشه فقهی امام‌خمینی(ره) / محمد محسن حیدری

تقریب و همگرایی از نیازهای اساسی و مهم امروزِ جهان اسلام است. یکی از منادیان وحدت مسلمین و تقریب در جهان اسلام، امام‌خمینی است. توجه به مسئلة تقریب، افزون بر سیرة عملی امام‌خمینی، در مباحث علمی و آثار فقهی ایشان نیز متبلور شده است.

در این پژوهش با تشریح آرای امام‌خمینی دربارة ماهیت تقیة مداراتی، حکم تکلیفی

و محدودة تقیة مداراتی، اجزای عمل مقرون به تقیه (چه تقیة خوفی، چه تقیة مداراتی)

و مشروط نبودن تقیه به عدم مندوحه، و مقایسة ‌این آرا با دیدگاه فقهای دیگر، و اهمیت تقریب و همگرایی در اندیشة فقهی امام‌خمینی تبیین شده است.

از سفر حج تا عرفان حج (نظیری نیشابوری) / رسول جعفریان

«نظیری» نیشابوری و گاه معروف به نظیری مشهدی از شاعران برجسته نیمة دوم قرن دهم و دو دهة نخستِ قرن یازدهم هجری است. مکان تولدش روشن نیست اما وفاتش را میان 1020 تا 1023 نوشته‌اند. وی سالها در ایران بود، به نقاط مختلف سفر کرد و عاقبت به هند نزد اکبرشاه و جهانگیر رفت. وی در سال 1002 به حج رفت و برگشت و سالهای پایانی عمر را در گجرات برای تجارت زندگی را سپری کرد.

از اشعارش چنین بر می‌آید که هرچند بر مذهب امامی است، اما در هند آن هم در دربار اکبر شاه و جهانگیر، تقیه می‌کرده و اشعاری برای خلفا سروده است. نظیری، قصیده­ای دارد که در ایام عزیمت به مکة معظمه سروده است.

آشنایی با وضعیت کنونی قربانی در حج (قربانگاه معیصم) / محمدسعید نجاتی

در این نوشته، به ابعاد مختلف طرح جدید قربانی در معیصم، با استناد به اطلاعات پایگاه اینترنتی این طرح پرداخته­ایم و به سئوال‌هایی که در این باره مطرح می­شود پاسخ خواهیم داد و در ادامه، به خبری که در یکی از کشتارگاه­های روباز این طرح، در موسم گذشته (1439ق.) رخداد، و به مصاحبه­ای با مسئولان قربانی ایران در حج‌های اخیر خواهیم پرداخت.

معرفی مراکز توزیع گوشت‌های قربانی در عربستان و کشورهای محل توزیع سیستم انتخاب گوسفند، دلیل ارزان تر بودن نرخ قربانی و چگونگی خرید قربانی و آمار قربانی ایران در موسم گذشته و نگاهی اجمالی به همکاری بانک توسعة حج

و مسئولان قربانی در ایران و... از موضوعات مهمی است که دراین گزارش به آن پرداخته شده است. این اطلاعات می‌تواند مستندی باشد برای تعهدات طرف سعودی در ارائه و انجام قربانی.

ارتباط زائر و مزور، از دیدگاه محمد غزالی (با رویکرد نقد وهابیت) / حافظ نجفی

موضوع زیارت از آغاز اسلام، مورد توجه مسلمانان بوده است. پیامبرخدا9 با توصیة زبانی و عملی به مسلمانان دربارة زیارت، مشروعیت و بایسته بودن آن را از دیدگاه اسلام آشکار ساخت. وجود دلایل فراوان عقلی و نقلی در منابع معتبر شیعه و سنی،

به خصوص آثار امام محمد غزالی دربارة حیات برزخی، امکان ارتباط دو سویه زنده‌ها و مردگان با یکدیگر، به‌ویژه هنگام زیارت و تأثیر پذیری مزور از دعاها و احسان‌های زائر، مستمسکی قوی برای نقد دیدگاه‌های عالمان وهابی است‌که با وجود اذعان به حیات برزخی مردگان، به‌ویژه پیامبران(علیهم السلام)، در عین حال منکر چنین ارتباط و تأثیری هستند. در این مقاله ابتدا چند دسته از روایات مرتبط با عنوان بحث‌که مورد پذیرش علمای وهابی است، نقل گردیده، آن‌گاه دیدگاه‌های علمای وهابی‌ مبنی بر انکار ارتباط میان مرده‌ها و زنده‌ها به­ خصوص زیارت‌کننده و زیارت‌شونده و مخالفت این دیدگاه‌ها با روایات یاد شده، در بوتة نقد قرار گرفته است.

سامانه فصلنامه میقات حج