چاه جَمَل

چاه جَمَل: از چاه‌هاي متبرک اطراف مدينه

چاه جمل در ناحيه جُرْف، در سه ميلي (بيش از 5 کيلومتر) شمال مدينه و در انتهاي وادي عقيق، قرار داشت. اين چاه را به جهت نام حفر کننده آن يا به دليل آن که شتري در آن محل مرده بود، بدين نام خوانده‌اند.^[1] موقعيت مکاني اين منطقه به سبب وجود چاه جمل در کنار چندين چاه ديگر و نيز مجاورت با وادي عقيق، محل مناسبي براي کشت و زرع بود^[2]؛ به گونه‌اي که اهالي مدينه، کنار اين چاه، اموالي داشتند.^[3]

سمهودي (م.911ق.)، از چاه جمل، به عنوان يکي از چاه‌هايي که به وسيله پيامبر_{(صلی الله علیه و آله)} متبرک شده بود، ياد کرده است.^[4] به گزارشي، عبدالله بن رواحه خزرجي و اُسامة بن زيد، پيامبر_{(صلی الله علیه و آله)} را کنار اين چاه ملاقات کردند و از بلال که همراه پيامبر بود، در مورد چگونگي وضو ساختن آن حضرت سؤال کردند.^[5] در منابع روايي^[6] و فقهي^[7] روايت ديگري از حضور پيامبر_{(صلی الله علیه و آله)} کنار چاه جمل وجود دارد.

برخي مدينه‌شناسان، اين چاه را از املاک عثمان بن عفان، در دوره خلافتش، برشمرده‌اند که در اين زمان تعداد زيادي از اسراي عجم در آن‌جا کار مي‌کردند.^[8] مطري (م.741ق.)، در دوره خود، از موقعيت اين چاه اظهار بي‌اطلاعي کرده است.^[9]

منابع

الام: محمد بن ادريس الشافعي (م.204ق.)، به کوشش محمد زهري، بيروت، دار المعرفه؛ التعريف بما آنست الهجره: محمد بن احمد المطري (م.741ق.)، به کوشش الرحيلي، رياض، دار الملک عبدالعزيز، 1426ق؛ سبل الهدي و الرشاد في سيرة خير العباد: محمد بن يوسف الشمس الشامي (م.942ق.)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علي محمد معوض، بيروت، دار الکتب العلميه، 1414ق؛ صحيح البخاري: محمد بن اسماعيل البخاري (م.256ق.)، به کوشش عبدالعزيز بن عبدالله بن باز، بيروت، دار الفکر، 1401ق؛ صحيح مسلم: مسلم بن حجاج نيشابوري (206-261ق.)، تصحيح محمد فؤاد عبدالباقي، بيروت، دار الفکر، 1419ق؛ المجموع شرح المهذب: يحيي بن شرف النووي (631-676ق.)، بيروت، دار الفکر؛ المحلي بالآثار: علي بن احمد بن حزم (384-456ق.)، به کوشش احمد شاکر، بيروت، دار الفکر، 1408ق؛ مسند الامام احمد بن حنبل: احمد بن حنبل (م.241ق.)، بيروت، دار الصادر، بي‌تا؛ المعالم الاثيره: محمد محمد حسن شراب، بيروت، دار القلم، 1411ق؛ معجم البلدان: ياقوت بن عبدالله الحموي (م.626ق.)، بيروت، دار صادر، 1995م؛ وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفي: علي بن عبدالله السمهودي (م.911ق.)، به کوشش محمد محيي‌الدين عبدالحميد، بيروت، دار الکتب العلميه، 2006م.

[1]. معجم البلدان، ج2، ص128؛ سبل الهدي، ج7، ص225.

[2]. المعالم الاثيره، ص41، 89.

[3]. معجم البلدان، ج1، ص299؛ سبل الهدي، ج7، ص225.

[4]. وفاء الوفاء، ج3، ص119، 131.

[5]. وفاء الوفاء، ج3، ص131.

[6]. مسند الامام احمد بن حنبل، ج4، ص169؛ صحيح البخاري، ج1، ص87؛ صحيح مسلم، ج1، ص194.

[7]. الام، ج1، ص68؛ المحلي، ج2، ص121؛ المجموع، ج2، ص172، 212.

[8]. وفاء الوفاء، ج4، ص49.

[9]. التعريف بما آنست الهجره، ص163.