مدینه‌شناسی

مرحوم سید محمد باقر نجفی نویسنده و پژوهشگری فرهیخته بود و آثار متنوعی در موضوعات مختلف علوم اسلامی از خود به جا گذاشت. اما میان این آثار، کتاب مدینه‌شناسی ایشان درخشش خاصی دارد؛ زیرا وی با عشق به پیامبر (ص) نزدیک به بیست سال در بیابان‌ها و کوه‌ها و دره‌های حجاز، با تحمل رنج‌ها و سختی‌های فراوان، به منظور کشف حقایق تاریخ اسلام و احیای آثار متعلق به رسول خدا کوشید این اثر را به سامان برساند.

مرحوم نجفی از معدود پژوهشگرانی بود که تنها به مطالعات کتابخانه ای و گزارش های تاریخ‌نویسان بسنده نمی کرد؛ بلکه با انجام تحقیقات میدانی فراوان و پیمودن مسير هجرت پیامبر (ص) می کوشید حقایق تاریخی را با مناسبات جغرافیایی کنونی پیوند دهد و بدین ترتیب اثری ماندگار از خود به یادگار بگذارد.

مرحوم نجفی دو جلد نخست مدینه شناسی را در زمان حیات خود در ایران، در کلن آلمان منتشر کرد؛ سپس مرکز تحقیقات حج و نشر مشعر این دو جلد را منتشر کردند. مرحوم مؤلف همچنین جلد سوم همین کتاب را به صورت حروفچینی شده آماده کرده بود که دست اجل فرصت ساماندهی و انتشار نهایی آن را به وی نداد. با توجه به اینکه آرشيو آثار و عکس های آن مرحوم در مرکز اسناد وزارت امور خارجه نگهداری می شود، پژوهشکده حج و زیارت پس از توافق با آن مرکز، به آماده سازی و انتشار جلد سوم مدینه‌شناسی، بر اساس نسخه حروفچینی شده مؤلف، اقدام کرد.