الحج و العمره

الحج و العمره: ماهنامه‌اي با موضوع حج و عمره، تمدن اسلامي و جهان اسلام

مجله علمي و فرهنگي الحج و العمره که نيمي از مقالات آن تبليغي و مربوط به مسائل جاري حج است و بخشي از مقالاتش تحقيقي و تخصصي درباره حج و تاريخ حرمين شريفين، با سه هدف عمده تأسيس شده است: «آشنا کردن حجاج با احکام، مناسک و آداب حج و نيز سازمان‌ها، قوانين و مقررات حج و عمره؛ تبيين معاني عميق حج به عنوان يکي از ارکان اسلام و تجلي وحدت اسلامي؛ بيان حقايق اسلام و ارائه تصويري از فرهنگ و انديشه اسلامي در کشورهاي مختلف، در مسير تفاهم و تبادل آرا و ايجاد انسجام و همبستگي ميان مسلمانان».^[1] مجله در کنار پيگيري اين اهداف، حلقه وصلي ميان حجاج و وزارت حج عربستان نيز به شمار مي‌رود.

اولين شماره مجله با نام «الحج» در ماه رجب سال 1366ق. در دوران پادشاهي ملک عبدالعزيز، مؤسس آل‌سعود٭، از سوي اداره امور حج وابسته به وزارت دارايي عربستان در مکه منتشر شد. در آن زمان غير، از مجله الحج، تنها مجله المنهل در عربستان به چاپ مي‌رسيد. در ابتدا مجله به صورت نامنظم و تقريباً هر دو ماه يکبار منتشر مي‌شد، تا اين‌که در سال 1381ق. اداره امور حج و به تبع آن انتشار مجله به وزارت حج و اوقاف واگذار شد و مجله به صورت مرتب و ماهيانه منتشر گرديد. در سال 1390ق. نام مجله از الحج به التضامن الاسلامي (همبستگي اسلامي) تغيير و 24 سال با اين اسم و بدون تغيير، در محتوا، انتشار يافت؛ اما در سال 1414ق. همزمان با استقلال وزارت حج از وزارت اوقاف، به نام اصلي خود بازگشت.

در سال 1420ق. مجله به لحاظ شکلي و محتوايي دچار تحول گرديد و با نام الحج و العمرة وارد مرحله‌اي جديد، با مخاطباني گسترده‌تر شد. از تغييرات شکلي مي‌توان به بزرگ‌تر شدن اندازه مجله از قطع وزيري به نيمه‌رحلي، رنگي شدن چاپ مجله، افزوده شدن تصاوير، ارتقاي کيفيت کاغذ و از تغييرات محتوايي مي‌توان، به تنوع موضوعات، گشوده شدن ابواب جديد و افزوده شدن بخش انگليسي اشاره کرد. هم‌اکنون الحج و العمرة، با اشراف وزير حج عربستان سعودي به چاپ مي‌رسد. تعداد صفحات آن از 96 صفحه در شماره اول، به 132 صفحه در سال‌هاي اخير رسيده، که معمولا 93 صفحه آن را بخش عربي و 39 صفحه آن را بخش انگليسي تشکيل مي‌دهد.

محتواي بخش عربي مجله را مي‌توان در عناوين زير گنجاند: اخبار و مطالب مربوط به حج و عمره، مانند همايش‌هاي علمي مربوط به حج و تحقيقات و تحليل‌هاي آماري، فعاليت‌هاي عمراني حرمين در قالب گزارش‌هاي ميداني و مصور، تاريخ و جغرافياي حج و حرمين و معرفي مراکز مذهبي و فرهنگي آن‌ها، فرهنگ و آداب و رسوم حج در کشورهاي مختلف، گفت‌وگو با مسئولان حج و انديشمندان درباره مسائل و خاطرات حج، معرفي شخصيت‌هاي برجسته اسلامي، از جمله عالمان و اديبان حرمين، معرفي شهرهاي مختلف جهان اسلام و آثار هنر و تمدن اسلامي، بررسي وضعيت مسلمانان در کشورهاي مختلف جهان، شامل تاريخچه، جمعيت، تصاوير و مبارزه آنان براي حفظ هويت اسلامي.

محتواي بخش انگليسي مجله، در برخي موارد، مثل اخبار و قوانين حج و عمره، مشابه بخش عربي است. اما به طور کلي، بخشي مستقل به شمار مي‌رود که رويکرد آن بيشتر به سمت مسائل جهاني و وضعيت مسلمانان در کشورهاي مختلف بوده و کمتر مقالات تخصصي مربوط به حج و تاريخ حرمين در آن ديده مي‌شود.

از امتيازات الحج و العمرة، انتشار مقالات و گزارش‌هاي متعدد درباره مراحل توسعه و تکميل حرمين شريفين و مشاعر مقدسه در هر سال، همراه با تصاوير، نقشه‌ها و آمار و ارقام است تا جايي که از آن، به عنوان مرجعي مهم در زمينه تاريخچه معماري حرمين در نيم قرن اخير، مي‌توان ياد نمود. همچنين اهتمام مجله به مسائل جهان اسلام و انعکاس تاريخ تحولات سياسي کشورهاي اسلامي (با توجه به استقلال بسياري از آن‌ها در 60 سال اخير) و نيز توجه ويژه به فرهنگ و تمدن اسلامي در کشورهاي مختلف، از مزاياي الحج والعمرة به شمار مي‌رود. از کاستي‌هاي الحج و العمرة، نيز مي‌توان به طرح يکسويه اخبار و مسائل حج، عدم انعکاس مشکلات و ناهماهنگي‌ها در مراسم حج و افراط در برخي تعريف و تمجيدها اشاره کرد که ناشي از دولتي بودن مجله و پيروي آن از سياست‌هاي کلي نظام حاکم در عربستان است.

منابع

الحج و العمره (ماهنامه): وزاره الحج، رياض.

[1]. مجله الحج و العمره، سال60، ش7، ص61، 65.