اجیرنامه حاجی ملا عبدالحسين ساليانی

اجيرنامۀ حاجی ملا عبدالحسين ساليانی براي به جا آوردن حج تمتع و زيارت قبر پيامبر(ص) و نيز قبور ساير ائمه اطهار(ع) واقع در عراق به نيابت از طرف زينب خانم صبيه حاجی علاءالملك به مبلغ دويست تومان

این سند از اجیرنامه‌های حج قاجاری است. اجیرنامه‌ها «نامه یا پیمانی است مبنی بر استخدام یا به‌کار گماردن کسی برای انجام کاری» و از اسناد اقتصادی است. کسی که نیروی کار خود را اجاره می‌دهد، «اجیر» می‌نامند. این اسناد انواع مختلفی دارد که اجیرنامه‌های حج در قالب اجیرنامه‌های مذهبی طبقه‌بندی می‌شود. در اين دوره، موضوع نيابت و به جاي آوردن حج نيابتي به عنوان شغل و كسب و كار مطرح بود و عموم به آن افراد در اصطلاح «حجه فروش» يا «حجه‌ خر» مي‌گفتند. حتي برخي به داشتن لقب «حجه فروش» شهرت داشتند و به احتمال زياد كسب و كار پر منفعتي نيز بوده است. به طور معمول پس از انجام مفاد اجیرنامه‌ و فرایض حج گواهی دیگری مبنی بر اینکه شخص اجیر حج بلدی را مطابق با شریعت نبوی مرحله به مرحله دقیقا به‌جا آورده، از سوی شخص اجیر تهیه و به مهر گواهان مستند می‌شد که از آن در منابع سندشناسی و سندپژوهی با عنوان «گواهی حج نیابتی» یاد شده است.

تصویر سند مذکور بر روی سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در بخش نمایشگاه مجازی به مناسبت فرارسیدن ماه ذی‌الحجه سال 1440ه.ق بارگذاری شده است. این سند از اسناد تاریخی خریداری شده توسط سازمان اسناد ملی است و اصل سند در آرشیو ملی موجود می‌باشد.

تاریخ سند بر روی سایت سازمان اسناد 17 فروردین‌ماه سال 1262ه.ش ذکر شده که با توجه به تاریخ ذکر شده در سجلات صدر متن که 29 جمادی‌الاول سال 1300ه.ق ثبت شده، مربوط به دوره ناصری است.

در ابتدای این سند یک برگی که با خط نستعلیق شکسته و بر روی کاغذ نخودی رنگ نگاشته شده به معرفی مستاجر و سپس شخص اجیر پرداخته و در ادامه به مورد اجاره و نام و مشخصات کسی که «حجه الاسلام» به نیابت از طرف او انجام خواهد شد، اشاره شده است. در انتهای سند نیز مواردی که فرد اجیر شده موظف به انجام آن است، به تفکیک ذکر شده است که البته به طور دقیق امکان خواندن آن وجود ندارد اما به نظر می‌رسد در ابتدا به زیارت حضرت عبدالعظیم در ری و زیارت حضرت معصومه در قم و در ادامه به زیارت اعتاب مقدسه در کاظمین، سامرا، کربلا و نجف اشاره شده است. با توجه به کیفیت پایین تصویر سند متاسفانه امکان خوانش دقیق متن سند، سجلات صدر متن و سجع مهرهای موجود در سند وجود ندارد.