نشست علمی «دین و دولت در عربستان»

نشست علمی «دین و دولت در عربستان» که با سخنرانی دکتر حسین آجورلو در روز چهارشنبه 11 دی ماه در پژوهشکده برگزار شد، سومین نشست از سلسله نشست‌های علمی مطالعات راهبردی است که توسط پژوهشکده حج و زیارت برگزار می شود.

در این نشست ، آقای دکتر آجورلو بیان داشت دین و دولت یکی از مهم­ترین مسائل کلان و استراتژیک در سطح جهان اسلام است. دولت به عنوان یک امر سیاسی مدرن و برخاسته از فلسفه سیاسی غرب در تعامل با نظام دینی جهان اسلام چالش‌­هایی را ایجاد کرده است که یکی از افتخارات نظام سیاسی جمهوری اسلامی، تولید مدل مردم­سالاری دینی است.

وی افزود این موضوع در عربستان از این جهت مهم است که خواستگاه نظام سیاسی آل سعود، تعامل دو نظام دینی و سیاسی است. محمد بن سعود و محمد بن عبدالوهاب در یک تقسیم قدرت تصمیم گرفتند، مشروعیت سیاسی و مشروعیت دینی را به یکدیگر ارائه کنند. این تقسیم­ بندی تا به امروز به شکل­ های مختلف در دوره­ های مختلف ال شیخ و آل عبدالعزیز برقرار بوده است.

ایشان موضوع دین و دولت را از مباحث بحث پرمناقشه دانست و گفت حضور دین در دولت به دو عرصه است حقوقی (قانون اساسی) و سیاسی باز می­گردد. پشتوانه مردمی و قدرت اقتصادی و علاقمندی به سیاست از عواملی است که سبب می­شود دین در عرصه اجتماعی و سیاسی فعال باشد. بر این اساس دو لت­ها معمولا از دین به عنوان ابزار استفاده می­کنند ودین ایدئولوژیک می­شود. دین در عرصه سیاسی و اجتماعی سبب همگرایی است و مشروعی ت­بخشی می­کند. در مقابل ملی­ گرایی، عرفی ­گرایی و سیاست­های دولتی می­تواند دین را تضعیف کند

به اعتقاد دکتر آجورلو مردم عربستان به دین علاقمند هستند در عربستان و دین جایگاه زیادی دارد. مردم عربستان متدین هستند و دولت مجبور است با دین خوب باشد. محمد بن عبد الوهاب و محمد بن سعود باهم مشارکت کردند و وضعیت امروز دین دولت در عربستان را پایه گذاری کردند. این پیوند را می­ توان بر اساس نظریه عصبیت ابن خلدون تحلیل کرد. محمد بن سلمان به کنترل نهاد دین پرداخت در حالی که سلفی گری برای انها زمینه به قدرت رسیدن بود. ملک عبدالله به دنبال مشارکت قدرت بود ولی محمد بن سلمان به دنبال این است که قدرت را در خود نهادینه کند. به او صدام عربستان یا تاچر عربستان می­گویند. اسلام معتدل کلید واژه مقابله با سلفی­گری است. زیرا حذف اسلام تزلزل پایه قدرت انهاست ولی اسلام سلفی هم انها را منزوی می کند. در داخل عربستان نیز جریان صحوه، طبقه متوسط شهری نیز سبب می­شوند اسلام معتدل طرفداران بیشتری داشته باشد.

دکتر آجورلو بیان کرد عربستان جدید بعد از کاهش قیمت نفت، با کاهش درامد روبه ­رو شد و سند 2030 برای کاهش وابستگی عربستان به درآمد نفت تدوین شد. منبع جدید درامد، گردگشری است. برای این کار باید قوانین سخت­گیرانه اسلامی را بردارد. در این سند ملی­گرایی تقویت شده است. عربستان می­خواهد دین را به عنوان ابزاری برای خود حفظ کند. البته اسلام معتدل. در سند 2030عربستان بسیاری از مفاد سند آموزش 2030 یونسکو اورده شده است. در این سند عربستان اسلامی را به بار می­آورد که اروپا و آمریکا آن را تایید می­کنند؛ اسلام غیرسیاسی غیرسلفی. در سند 2030 حج را در ذیل مباحث اقتصادی اورده است نه دینی و فرهنگی.