بررسی حج در سخن و سیره امام جعفر صادق (ع)

پرداختن به سخن و سيره ائمه اطهار (ع) به ويژه درباره حج که در شمار مهم‌ترين عبادات قرار دارد، کاري درخور اهميت است. در ميان پيشوايان دين نيز امام صادق (ع) بيشترين نقش را در تبيين احکام و مناسک حج داشتند و بي‌ترديد، فقه شيعه عمدتاً بر روايات به ‌جاي مانده از آن حضرت استوار ‌است؛ از همين رو مکتب فقهي شيعيان دوازده امامي را مذهب جعفري نيز مي‌نامند. زمينه مهيا براي امام صادق(ع) موجب شد تا آن حضرت در تبيين، اصلاح، ساماندهي و گسترش فرهنگ شيعي، گام‌هايي اساسي بردارد.

هرچند درباره آداب حج، منقول از امام ششم(ع) و سيره آن حضرت در حج به صورت پراکنده مطالبي در کتاب‌ها و مقالات ارائه شده است، ولي به طور مستوفا و در قالب يک تک‌نگاري و به صورت منسجم هنوز کاري درخور، انجام نشده است.

بيشترين روايات درباره حج از امام صادق(ع) به ما رسيده است؛ رواياتي که تمام مراحل سفر حج، مناسک، آداب و احکام فقهي آن را نقل کرده است. نقش آن حضرت در تبيين مسائل حج به حدي است که ابوحنيفه مي‌گويد: «اگر جعفر بن محمد نبود، مردم مناسک حج خود را نمي‌دانستند». با وجود اين، سنت و سيره آن حضرت در حج يک جا گردآوري نشده و کاري جامع و درخور در مورد آن انجام نشده است. اين پژوهش، تلاشي است تا خلأ مزبور در حد مقدور پر شود و افزون بر زائران بيت‌ الله الحرام و مرقد مطهر نبوي، علاقه‌مندان به سنت و سيره امام صادق7 نيز با اين مقوله آشنايي بيشتري پيدا کنند.

پرسش اصلی این تحقیق این است: سنت و سيره امام صادق(ع) در حج چگونه بود؟ در پاسخ بدان و ذیل چند عنوان و محور، مباحثی از منابع گوناگون آورده شده و حتی‌الامکان تلاش شده نقش امام(ع) در انعکاس آداب حج و نیز دیگر مطالب مرتبط با این عمل عبادی که روايتي از امام ششم(ع) درباره آن نقل شده است، آورده شود. افزون بر آن در اين اثر به صورت مختصر به ابعاد زندگي امام(ع) نيز پرداخته شده است تا زائران بتوانند با ابعاد مختلف زندگي به ويژه تلاش‌هاي فرهنگي آن حضرت آشنا شوند.

کتاب «حج در سخن و سیره امام جعفر صادق (ع)» نوشته دکتر سیدمحمود سامانی است و در گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت تهیه شده است. این کتاب در اسفند ماه 1398 توسط نشر مشعر در 360 صفحه در قطع رقعی منتشر شده است.