حج نیکان-5: امام خمینی (ره)

يکي از اقشار جامعه که زندگي آنها براي ديگر افراد مي‌تواند سرمشق و اسوه قرار گيرد، علما و بزرگان دين هستند. بر همين اساس، پژوهشکده حج و زیارت درصدد برآمده است در سلسله آثار خود با عنوان «حج نيکان»، سيره علما و بزرگاني را که توفيق تشرف به حج پيدا کرده‌اند و نيز ديدگاه‌هاي فقهي، اخلاقي، عرفاني و سياسي آنان را بررسي کند و سيره عملي آنان را در اين سفر الهي براي همگان به ويژه زائران معرفي کند تا الگوي عملي آنان در اين سفر معنوي باشند.

بررسي مسئله «حج» از منظر مصلح بزرگ جهان اسلام و بنيان‌گذار جمهوري اسلامي ايران؛ حضرت امام خميني از دو ديد، ضروري به نظر مي‌رسد: 1. ايشان به دليل جايگاه رفيعش در جهان اسلام همواره يکي از الگوهاي نمونه براي پيشوايي مسلمانان به شمار مي‌آيد. بسياري از مسلمانان دنيا از كلام و مرام وي پيروي مي‌کنند و از اين فقيه وارسته و سياست‌مدار مهذّب جهان اسلام به عنوان الگوي جاودان خود نام مي‌برند. طبيعي است كه بررسي و تبيين انديشه و كلام امام خميني در مورد حج و كيفيت زيارت‌ خانة خدا و مدينه منوره بسيار مهم جلوه مي‌نمايد. 2. امام خميني، احياگر حج صحيح ابراهيمي در دوران مهجوريت آن بود.

از اینرو تلاش شده در این نوشتار، با وام گرفتن از كلام يكي از نزديك‌ترين و برجسته‌ترين شاگردان امام، به تبيين اجمالي اين موضوع پرداخته شود. آيت الله جوادي آملي در اين زمينه مي‌نويسد: اكنون حج قبل از انقلاب و بعد از آن را مقايسه كنيد. مردم ايران سال‌هاي متمادي به مكه مشرف مي‌شدند...، اما اين فرزند برومند نبيّ اكرم، حضرت امام خميني... حج را به عنوان گوشه‌اي از اسلام ناب شناخت... مسئله توّلي و تبرّي حج را شناخت و تبيين كرد و حج ابراهيمي را تشريح نمود. او حجّ منهاي برائت را «حج جاهلي» دانست و حجّ همراه با برائت از شرك و مشركين را «حجّ ابراهيمي» معرفي نمود. گرچه در اين راه، عده‌اي نثار و ايثار كردند و با انبيا و اوليا محشور شدند، اما او حج را اقامه كرد... حضرت امام راحل كاري را كه ابراهيم خليل (ع) انجام داد، احيا كرده است.... در هر مكان كه هستيد، به روح مطهّر حضرت امام راحل عرض ادب كرده، بگوييد: «اشهد انكَ قد اَقمْتَ الحجّ»؛ زيرا اقامة حج ابراهيمي مخصوص اوست. او ابتكارات فراواني داشت كه يكي از آنها «اقامة حج» بود، نه اصل «حج كردن». حضرت امام اگرچه بعد از انقلاب به مكّه مشرف نشد، اما حج را اقامه كرد.

گويا امام تنها يك‌بار و آن هم در سال‌هاي پيش از پيروزي انقلاب اسلامي ايران به سفر حج مشرّف شده است. در مورد چگونگي اين سفر، هيچ مطلبي وجود ندارد. با اين حال، در مورد چگونگي اعمال حج، در انديشه و بيان ايشان، سخن بسيار يافت مي‌شود. از اين رو، نويسنده کوشيده است در اين تحقيق، حج را از ديدگاه امام خميني بررسي کند. اين مجموعه، در بردارنده تمام فرموده‌هاي امام خميني در اين زمينه است که از سخنان و نوشته‌هاي ايشان برداشته شده است و تنها براي تطبيق آن، به صورت يك تحقيق منسجم و قابل استفاده، با اندكي دخل و تصرف ـ كه بسيار كم و انگشت‌شمار هم مي‌باشد ـ ارائه مي‌شود.