دور الاعتقاد فی تقییم الرواة عند أهل السنة والجماعة

کتاب «دور الاعتقاد فی تقییم الرواة عند اهل السنة والجماعة» ترجمه کتاب «جایگاه اعتقاد در ارزیابی راویان از دیدگاه اهل سنت» (نوشته حجت الاسلام محسن افضل آبادی، نشر مشعر، ۱۳۹۴) است که در اردیبهشت ماه سال جاری توسط پژوهشکده حج و زیارت منتشر شده است.

نویسنده در این کتاب به بررسی جایگاه اعتقاد در ارزیابی راویان پرداخته است، وی می کوشد معیارهای عدالت راوی از دیدگاه حدیث پژوهان و رجالیون اهل سنت و پذیرش یا عدم پذیرش روایت از راویانی را که گرایشات مذهبی دارند، بررسی کند و با استفاده از معیارهای رجالیون اهل سنت، به تضعیف روایات منقول از راویان شیعی، به دلیل تشیع و تمایلات مذهبی خدشه وارد شود.
این کتاب در چهار بخش کلیات و مفاهیم، روایات اهل بدعت و مبتدعین، حدیث پژوهان اهل سنت و راویان شیعی و تعامل حدیث پژوهان اهل سنت با راویان اهل بدعت به قلم محسن افضل آبادی از سوی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت منتشر شده است. تردیدی نیست که دسترسی آیندگان به میراث جاودان کتاب و سنت، جز از راه مفاهیم و الفاظ، ناممکن بوده و هست. از این رو حکمت بالغه خداوند و نظر معصومانه نبوی بر آن تعلق گرفت تا شیفتگان معارف قرآن و سنت، به حفظ، کتابت، قرائت، روایت و درایت فرا خوانده شوند.
با توجه به این آموزه های ارزشمند دینی بود که همت ارباب معرفت، به روایت و درایت حدیث معطوف شد. توجه مسلمانان به احادیث پیامبر اسلام (ص) از یک سو، پیدایش و رونق دستگاه جعل و افتراء حدیث از سوی دیگر و بیش از این ها، هشدارهای قرآن و سنت درباره ضرورت شناخت راوی و دقت در امانت و صداقت راویان حدیث، عالمان راستین را بر آن داشت تا سره از ناسره باز شناسند و گزارشگران و حکایت گران سنت را نقد و ارزیابی کنند.
بنابراین، تعیین ملاک ها و معیارهای گوناگونی از سوی اندیشوران جرح و تعدیل، همگی به سبب مصون ماندن این آموزه ها از تحریف است که یکی از این معیارها کیفیت سند به لحاظ ویژگی راویان به شمار می رود که از ملاک های مهم پذیرش روایت، نزد اندیشمندان حدیث و رجال است که بحث شروط راوی یکی از محوری ترین مباحث است.
مراد از شروط راوی، صفات و خصوصیاتی است که باید راویان یک حدیث، در مرحله تحمل یا ادای آن، بدان متصف باشند تا روایت آن ها در شمار روایات مقبول قرار گیرد. از این رو حدیث پژوهان، اسلام، عقل، بلوغ، عدالت و ضبط را از شرایط نقل کننده روایت می دانند که در صورت احراز و اثبات آن در هر یک از راویان، چنین روایتی پذیرفته خواهد شد. طبیعی است که این شروط باید با یکدیگر مرتبط باشند و جدا و مستقل از یکدیگر نباشند، البته برخی از آن ها حساسیت بیشتری دارند. از این میان، شرط عدالت و در نتیجه، مباحث اعتقادی و گرایشات مذهبی راویان، از جایگاه ویژه ای نزد عالمان جرح و تعدیل برخوردار است.
اهل حدیث و مدعیان سلف گرایی، با تفسیر غلط واژه عدالت و برخلاف روش پیشینیان خود، با هجوم به دیگر مذاهب فقهی و کلامی نظیر اشاعره، ماتریدیه، حنفی، مالکی، شافعی، شیعه و حتی دیوبندیه، بریلویه و جماعت تبلیغ، آن ها را اهل بدعت می نامند و تنها خود را اهل سنت واقعی می دانند که یکی از تأثیرات این حکم، نپذیرفتن روایات اهل بدعت است.
این اثر که به بررسی جایگاه اعتقاد در ارزیابی راویان پرداخته است، می کوشد معیارهای عدالت راوی از دیدگاه حدیث پژوهان و رجالیون اهل سنت و پذیرش یا عدم پذیرش روایت از راویانی را که گرایشات مذهبی دارند، بررسی کند و با استفاده از معیارهای رجالیون اهل سنت، به تضعیف روایات منقول از راویان شیعی، به دلیل تشیع و تمایلات مذهبی خدشه وارد شود.