نسخه خطی ذکر حال السبطین الشهیدین در گنجینه راغب پاشا

معرف: احمد خامه‌یار

پیش از این نسخه‌ای خطی از کتابی به عنوان ذکر حال السبطین الشهیدین الحسن والحسین از نویسنده‌ای ناشناخته را معرفی کردیم که در کتابخانه مسجدالحرام، موسوم به «مکتبة الحرم المکی»، به شماره 2636 تراجم (34 تراجم قدیم) نگهداری می‌شود. پس از معرفی این نسخه، دوست پژوهشگر و فاضل آقای علاء الموسوی، بنده را از وجود نسخه دیگری از این اثر در گنجینه راغب پاشا (در کتابخانه سلیمانیه استانبول)، به شماره 972 مطلع ساخت.

نسخه راغب پاشا دارای 143 برگ و هر صفحه آن، حاوی 21 سطر به خط تحریری است و در حاشیه برخی از صفحات نسخه، تصحیحات متن وجود دارد. کاتب نسخه، محمد علی بن محمد صالح بن علی بن محمد الکردی الشیرازی المکّی است که کتابت آن را ـ با استناد به عبارتی در ظهر نسخه ـ در روز شنبه 20 ماه صفر 1062ق آغاز کرده و ـ با استناد به انجامه آن ـ در روز جمعه 13 جمادی‌الاولی از سال 1062ق در مسجدالحرام به پایان رسانیده است.

عبارات آغاز و انجام متن نسخه به شرح زیر است:

آغاز: بسم الله الرحمن الرحيم، ربّ يسر يا كريم، المقدّمة في بيان أحوال السيّدين الإمامين السبطين الشهيدين، وهو أصلين: الأصل الأول في بيان حال السيّد المسموم، السيّد الأشمّ المقتول بالسّمّ، أبي محمد الحسن عليه السلام؛ والأصل الثاني في بيان حال الشهيد المقتول المظلوم، السيّد الفصيح المقتول الذبيح، وهو أبي عبد الله الحسين عليه السلام.

انجام: قال السيّد العميدي في مشجّرته المسمّى بالكشّاف: أنّ أبا جعفر الشاعر محمد بن الحسين بن علي بن الحسن بن علي بن عمر الأشرف بن علي زين العابدين رضي الله عنهم أجمعين. وصلّى الله على سيّدنا محمّد وآله وصحبه وسلّم.

در صفحه عنوان، صفحه انجام و نیز برگ 74ر از نسخه، ختم مالکیت راغب پاشا وجود دارد. همچنین در سه صفحه پایانی نسخه، فوائد متفرّقه یا به اصطلاح پشت نسخه‌ای نوشته شده است. فوائد دو صفحه نخست (برگ 142پ-143ر) حاوی دستور تهیه برخی از داروهای سنّتی و خواص دارویی برخی از ادویه همچون زعفران و سیر است که بیشتر متن صفحه نخست آن به فارسی نوشته شده. صفحه پایانی (برگ 143پ) نیز حاوی چند بیت شعر عربی از جمله ابیاتی منسوب به خلفای راشدین است که به قلم شخصی به نام مراد بن محمد الوزیر در سال 1122ق نوشته شده.