حج‌گزاری مسلمانان روسیه

مسلمانان روسي، بيش از دوازده قرن، بدون در نظر گرفتن مسافت طولاني راه و مشكلات ‏و مخارج فراوان مسير، براي براي انجام فريضه حج رهسپار عربستان مي‌شدند. از اين رو مسافرت مسلمانان روسي به كشورهاي عربي و ايجاد ‏ارتباطات ميان آنها زمينه را براي نزديكي ميان كشور روسيه با خاورميانه و به ويژه جهان ‏عرب، فراهم ميكرد.

زائران روسي نقش مؤثري در برقراري روابط سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي ‏ميان دولتمردان روسيه با مقامات عالي عربي و تركي، در امپراتوري عثماني ايفا كردند. ‏همچنين تأثير بسياري در ايجاد رابطه ميان مردمان هر دو سرزمين داشتند. نتيجه اين ‏ارتباطات، غني شدن فرهنگ ديني مردم روسيه و بلغارهاي مسلمان ساكن ولگا و كام و ‏قپچاقها بود كه اجداد تاتارها و ملتهاي قفقاز كنوني ميباشند. ‏

انجام اين مراسم توسط مسلمانان روسي، دولت را ‏خواه ناخواه وادار ميكرد كه به مراسم ديني مسلمانان خود توجه كند. حكومت در ابتدا ‏مسلمانان را از انجام اين فريضه منع ميكرد، اما به تدريج از سخت‌گيري­هاي خود كاست ‏و مسلمانان اجازه يافتند در مراسم حج شركت كنند، بعدها نيز به حمايت از آنها پرداخت ‏و آنان را در زمينه ­هاي مختلف ياري رساند.‏

اين كتاب، مجموعه جديدي است كه با رويكردي پژوهشي ـ تحليلي به حج­گزاري مسلمانان ‏روسي در دوره‌هاي مختلف تاريخ، ميپردازد. ‏ مطالب اين كتاب در پنج فصل با اين عناوين تنظيم شده است:

فصل اول: سفرنامه هاي حجاج مسلمان ماوراءالنهر و تركستان؛

فصل دوم: گزارش ها و سفرنامه هاي منتخب از اتباع مسلمانان توسط دولت روسيه؛

فصل سوم: گزارش ها و سفرنامه هاي منتخب از اتباع غير مسلمان توسط دولت روسيه؛

فصل چهارم: سفرنامه هايي كه توسط خود مسلمانان به صورت شخصي نوشته شده؛

فصل پنجم: پيوستها (شامل حج نامه هاي تاتارهاي قازان، استانبول در حج نامه هاي تاتاري زبان و نگاهي به پيشينه حج گزاري قزاق ها).