یکصد و سیزدهمین شماره میقات حج منتشر شد

شماره یکصد و سیزدهم فصلنامه علمی-ترویجی «میقات حج» ویژه پاییز ۱۳۹۹ با هشت مقاله در موضوعات مرتبط با حج و حرمین شریفین منتشر شد. در این شماره این مقالات آمده است:

رابطه ذکر تسبیحات اربعه با طواف

خدیجه حسین زاده؛ اسماعیل شریفی نیا نجف آبادی؛ سید احمد موسوی باردئی

در طواف، به عنوان یکی از ارکان واجب حج، گفتن ذکر تسبیحات اربعه مستحب است. با توجه به اینکه دین اسلام بی­دلیل به چیزی توصیه و سفارش نمی‌کند و احکام، تابع مصالح و مفاسد واقعی است، نوشتار پیش‌رو به روش نقلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای در صدد است که به چرایی تأکید و سفارش بیشتر بر گفتن ذکر تسبیحات اربعه نسبت به اذکار دیگر در هنگام طواف، پاسخ دهد. یافته‌های این تحقیق، حاکی از آن است که وجود ویژگی‌های خاص ـ مثل حاکی بودن این ذکر از اسمای حسنای الهی، دلالتش بر ابعاد توحید و عامل قبولی حج بودنش ـ باعث این تأکید شده است. آنچه آدمی در زمین می­بیند، در عوالم بالاتر دارای حقیقتی است؛ همانند کعبه که در عالی­ترین مرتبه­اش از عرش سرچشمه گرفته و عرش تکون‌یافتة تسبیحات اربعه‌ای است که مشتمل بر اسما و صفات الهی است. بنابراین زائر در حالی کعبه را طواف می­کند که هم در ظاهر، با ذکر تسبیحات اربعه زبان به توحید گشوده و هم در حقیقت طواف او در عالی­ترین مرتبه خود بر چهار رکن تسبیحات اربعه استوار است و از به هم پیوستن این ارکان، توحیدِ کامل شکل می­گیرد.

تبیین دیدگاه امام خمینی در مسئله اختلاف هلال ذی الحجة در موسم حج

محمد محسن حیدری

مسئله اختلاف در هلال ذی‌الحجه یکی از مسائل مهم و تأثیرگذار در حج است و همواره این پرسش مطرح است که حکم تکلیفی و وضعی وقوف در عرفات با اهل سنت و سایر مناسک چیست؟ از دیدگاه امام خمینی، در شرائط تقیه، انجام مناسک حج با اهل سنت واجب بوده و چه در فرض شک در ثبوت هلال یا علم به عدم ثبوت هلال، مناسک انجام شده مجزی است؛ بلکه عدم همراهی با اهل سنت و صحت وقوف در روز عرفه حقیقی محل اشکال است. این پژوهش در تلاش است تا نقطه نظرات امام خمینی در این مسئله را تبیین کرده و مستندات آن را تشریح کند.

واکنش ها به تخریب بقاع بقیع (2)

سیدعلی قاضی عسکر

وهابیان، پس از تحکیم پایه های قدرتشان، در هشتم شوال 1344ق = 31 فروردین 1305ش. به سرکردگی عبدالعزیز بن سعود، به مدینة منوره یورش برده، قبور ائمة بقیع و آثار موجود در این قبرستان را تخریب کردند و جواهرات و نفایس آن را به غارت بردند. به دنبال آن، دروس حوزه‌ها و نمازهای جماعت علما در نجف و کاظمین تعطیل شد و تلگراف‌هایی از سوی آنان به مراجع و شخصیتهای بزرگ شیعه و نیز به شاه ایران، مخابره و درخواست رسیدگی به این موضوع مهم را کردند.

اعتراض­ها، عزاداری­ها، تحصن­ها در عراق، ایران، هند و برخی کشورهای دیگر همچنان ادامه پیدا می­کند و همه منتظرند تا علیه وهابی­ها و جنایات آنها اقدامی جدّی

و بازدارنده صورت پذیرد، لیکن متأسفانه این اتفاق نمی­افتد و در تاریخ 27 اردیبهشت 1305 نماینده­ای از جانب دولت ایران به عنوان حافظ منافع به عربستان اعزام می­شود و...

مشاهیر علوی مدفون در بقیع

محمد مهدی فقیه بحرالعلوم

شاید صدها تن از بزرگان اهل بیت و فرزندان و نوادگانش در قبرستان بقیع آرمیده باشند. اکنون در این مقاله به معرفی اجمالی حدود پنجاه نفر از علویان مدفون در بقیع در قرن های مختلف، به ترتیب تاریخ وفات، می‌پردازیم. شناخت مدفونان بقیع، راهگشای تحلیل‌های پسینی درباره گونه‌شناسی مدفونان و جایگاه بقیع در باور گرایش‌های مختلف اسلامی در طول تاریخ و آداب و رسوم مرتبط با آنان در زیارت بقیع است.

تغییر قبله در کدام مسجد، کدام ماه، و کدام نماز

سید حسن فاطمی (موحد)

مدینه جایگاه بسیاری از وقایع مهم تاریخی، به ویژه در صدر اسلام، بوده است. از جمله این وقایع، تغییر قبله از بیت‌المقدس به سوی کعبه است. در اهمیت آن همین بس‌که چند آیه از قرآن کریم به آن ماجرا اختصاص دارد. پیامبر9 و به پیروی از او، مسلمانان تا سال دوم هجرت به سوی بیت‌المقدس نماز می‌گزاردند؛ اما حضرت در این سال مشغول نماز جماعت در مسجد بود که دستور الهی برای تغییر قبله به سوی کعبه فرود آمد.

مرور منابع کهن در مورد این واقعه، اختلافات از جهات گوناگون را نشان می‌دهد. چه بسا این اختلاف متون، زمینه‌ساز انکار تمام آن واقعه از سوی برخی باشد و تنها به بیانات قرآن بسنده کنند. بنابراین به منظور رفع اختلاف‌ها لازم است این موارد با دقت بررسی شود.

این مقاله می‌کوشد ابهام‌ها را از سه جهت برطرف سازد: مکان تغییر قبله، ماه تغییر قبله

و نمازی‌که در میان آن، دستور تغییر نازل شد.

حج مطلوب از منظر امام خمینی(ره)

ابراهیم محمدزاده مزینان؛ جواد غلامی

نخستین خانه­ای که برای مردم بنا گردید و مشعل هدایت انسان خوانده شد، کعبه است. ائمه: با توجه به این اهمیت، حج را وسیلة تقویت دین نامیده و کعبه را پرچم رفیع اسلام معرفی کرده‌اند. از منظر بنیانگذار انقلاب اسلامی، حج عامل انسان­سازی، و از ارزش­های دینی است. باید در حج، پیرامون مفهوم واقعی سیاست اسلامی و دربارۀ تمامی امور زندگی بحث شود. حج، دعوتی برای ایجاد جامعه­ای تهی از رذایل مادی و معنوی است. ‌حج، تجلی و بازگشت عشق الهی و عشق زندگی انسان کامل و جامعۀ متکامل و بیزاری از مشرکین است.

درباره فلسفه حج ابراهیمی‌ و آثار آن از دیدگاه امام خمینی ، مقالات متعددی نگاشته شده است؛ اما اهمیت این مقاله به واکاوی ویژگی‌های اصیل یک حج از منظر عالم و مرجعی است که واقعه سیاسی عظیمی همچون انقلاب اسلامی را رقم زده است. بیشتر مقالات به بُعد سیاسی حج پرداخته­اند و بعُد معنوی و انسان­سازی آن را از منظر امام، مغفول گذاشته­اند.

بر اساس یافته­های پژوهش، حج مطلوب از نگاه امام ، عملی است که حاجی در آن به ویژگی‌های متعدد انسانی و دینی نائل آید و در نهایت، جامع ارزش­های انسانی گردد. بر این اساس این مقاله با روش کتابخانه­ای و با سیر در گفتارهای امام خمینی، به بررسی حج مطلوب و ویژگی‌های آن می‌پردازد.

معرفی، توصیف و بررسی کتاب [Records of the Hajj] (تاریخ مستند سفر حج)

علی احمدی؛ فریده امیرفرهنگی

تاریخ حج، با توجه به برگزاری همه ساله آن توسط مسلمانان جهان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار و کانون توجه نویسندگان جهان بوده که مستشرقان نیز از این قاعده، مستثنی نیستند. جذابیت حج باعث شده که آنان نیز در این حوزه، قلم‌فرسایی کنند و درباره حج و تاریخ آن بنویسند و یا خود بدانجا سفر کنند و خاطرات خود از آن سرزمین را بنگارند. یکی از آثار جذاب و حجیم و قابل توجهی که در باره تاریخ حج نگاشته شده، کتاب Records of the Hajj با نام عربی سجلات الحج می‌باشد که در ده جلد به نگارش درآمده و در لندن به چاپ رسیده است. با توجه به اهمیت این نگاشته در موضوع حج و حرمین شریفین توسط مستشرقان، این مقاله بر آن است تا این کتاب مهم و حجیم را معرفی، توصیف و بررسی نماید.

قبیله خزاعه و نقش سیاسی ـ اجتماعی آن در آغاز گسترش اسلام

زهرا حسین هاشمی؛ اصغر منتظر القائم؛ فرشته بوسعیدی

کیفیت حیات سیاسی ـ اجتماعی قبایل عرب در شبه‌جزیره عربستان از بنیان‌های تاریخ‌نگاری عرب پیش و پس از اسلام است؛ ازاین‌رو نقش قبایل عرب در تاریخ تحولات، گسترش و تثبیت اسلام در شبه‌جزیره و آگاهی و شناخت پیشینه‌ آنان می‌تواند روشن‌کننده‌ بسیاری از زوایای تاریک تاریخ اسلام و جریان‌شناسی فکری و فرهنگی مسلمانان باشد. ظهور اسلام و شعارهای آرمانی‌اش رویکرد جدیدی را در میان قبایل عرب بنیان نهاد و قبایل با رغبت یا با شدت و حدت سر تسلیم در برابر آن فرود آوردند. هدف این تحقیق بررسی یکی از قبایل عرب به نام خزاعه است.

قبیلة خزاعه یکی از قبایل بزرگ عرب، و از شاخه‌های قحطانی است که در بخشی از یمن سکونت داشتند و به مکه مهاجرت کردند و از ضعف و فساد جرهم، قدرت شهر مکه را به دست گرفتند. یکی از کارکردهای مهم قبیله خزاعه، وجود رجال سیاسی ـ نظامی است که از این قبیله برخاسته‌اند. از سویی دیگر خزاعی‌ها در حوادث دوران رسول‌الله(ص) نقش کلیدی

و مؤثر داشتند. محور اصلی این تحقیق تبیین و ارزیابی سیر تاریخی قبیله خزاعه در عصر جاهلیت و رابطه خزاعی‌ها با رسول‌الله(ص) و چگونگی اسلام آوردن این قبیله است. در این پژوهش سعی بر آن است تا به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع اصلی تاریخ اسلام به بررسی نقش قبیله خزاعه در تحولات پیش از اسلام و دوران رسول‌الله(ص) و ارتباطات

و تعامل سیاسی این قبیله با رسول‌الله(ص) بپردازد. فرضیه مقاله آن است که کنشگران خزاعی در حوادث دوران رسول‌الله(ص) و ثبات آن، نقش مهمی داشتند. لذا برای شناخت بهتر اسلام، بررسی جایگاه و نقش هر یک از قبایل به عنوان ساخت‌های درونی جامعه ضروری است.

متن کامل مقالات در سایت نشریه میقات حج