رئیس پژوهشکده حج و زیارت: تخریب بقیع از لحاظ حقوق بین‌الملل قابل پیگیری است

پیش‌نشست «نخستین همایش بین‌المللی دیپلماسی زیارت» روز یکشنبه ۱۳ بهمن‌ 1399 به‌ میزبانی دانشگاه شیراز و در بستر فضای مجازی برگزار شد.

در این نشست دکتر علی‌اكبر ضیایی، رئیس پژوهشكده حج و زیارت به سخنرانی پرداخت و اساتیدی چون دکتر هادی صادقی، عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه شیراز با موضوع «دیپلماسی زیارت و ارتقای اخلاق سیاسی شهروندان خاورمیانه»؛ دکتر حجت مبین، عضو هیئت علمی گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه شیراز با موضوع «چالش‌های حقوقی مسئولیت مدنی دولت میزبان در گردشگری زیارت» و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی هاشمی، عضو هیئت علمی گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه شیراز با موضوع «آموزه‌های حج و مسئله ارتقای دیپلماسی» به سخنرانی پرداختند.

دکتر ضیائی رئیس پژوهشکده حج و زیارت در این نشست گفت: بحث زیارت و دیپلماسی زیارت یکی از شاخه‌های مهم دیپلماسی فرهنگی به‌ شمار می‌آید.

وی افزود: مفهوم دیپلماسی فرهنگی و دیپلماسی‌های دیگر عمدتاً در سال‌های اخیر یک بحث نو و جدیدی است که ابعاد بین‌المللی دارد و در نفوذ فرهنگی، تعاملات سیاسی، نزدیکی بین کشورها و حتی جنگ نرم این دیپلماسی‌ها تعاریف خود را داشته و کاربردهای بسیار مؤثری دارند. ایشان با یادآوری اینکه کتاب‌ها و مقالات بسیار ی در بحث دیپلماسی فرهنگی و دینی نوشته شده است، گفت: دیپلماسی زیارت بخشی از دیپلماسی دینی است و دیپلماسی دینی جزوی از دیپلماسی فرهنگی است و یکی از ابزارها و روش‌هایی است که می‌تواند سبب همگرایی جهان اسلام و مقابله با جبهه کفر و استکبار شود و دارای جنبه‌های عبادی و سیاسی است.

دکتر ضیائی با بیان اینکه معنی واژه زیارت یعنی ملاقات با کسی یا چیزی و آن چیزی که مورد زیارت واقع می‌شود، می‌تواند شخص یا پیشوای دینی باشد و یا اینکه مکانی مانند کعبه، بقیع یا عتبات عالیات باشد،‌ گفت: زیارت دارای ابعاد دینی، سیاسی، حقوقی و توریسم دینی است و از نظر دینی طبیعتاً هدف از زیارت اظهار ارادت است یا ابراز احترام و کسب فیض معنوی که در زیارت‌های دینی عمدتاً کسب فیض معنوی در اولویت این نوع اهداف در ارتباط با زیارت است.

وی افزود: همان‌طور که امام(ره) درباره حج فرمودند برائت از مشرکین یکی از ارکان مهم حج است و حج ابراهیمی بدون آن امکان‌پذیر نیست، پرداختن به ابعاد سیاسی و اجتماعی به مراسم عبادی از جمله حج یکی از اهداف مهم ما بوده است و در زمینه دیپلماسی حج هم در سال گذشته اقداماتی از نظر اعلام فراخوانی برای این همایش بین‌المللی انجام دادیم که در همین‌ ماه اعلام و به‌ صورت مجازی اجرا می‌شود.

ایشان با اشاره به ابعاد سیاسی دیپلماسی زیارت گفت: وقتی افراد بسیاری برای زیارت مکان مقدسی به منطقه‌ای حرکت کنند طبیعتاً ابعاد سیاسی و اجتماعی خاصی هم پیدا می‌کند. به‌ عنوان مثال وقتی از تهران به زیارت امام رضا(ع) می‌رویم در بعد داخلی این کار دارای ابعاد اجتماعی است و موضوعات مختلفی از آن متفرع می‌شود که بحث توریسم دینی و مباحث تأثیرگذار فرهنگی در داخل کشور و آسیب‌های اجتماعی هم مطرح است اما زیارت در بعد کشور به کشور و ملت به ملت می‌تواند یکی از عوامل مهم همگرایی در جهان اسلام باشد.

رئیس پژوهشکده حج و زیارت با بیان اینکه در بحث وحدت اسلامی می‌توان از دیپلماسی زیارت استفاده کرد و اختلافات منطقه‌ای دولت‌های مختلف را با استفاده از آن حل کرد، گفت: حتی در دیپلماسی زیارت می‌توان مشکلات جوانان و تهاجم فرهنگی و غیره را مورد بحث و بررسی قرار داد.

وی با تأکید بر اینکه یکی از محورهای مطالعات ما در زیرمجموعه فرهنگ، زیارت و دیپلماسی زیارت باشد،‌ گفت: در حوزه جنگ نرم و مقابله با دشمن طبیعتاً وقتی با یک ملت از طریق یک شخص مقدسی یا مکان مقدسی ارتباط برقرار می‌کنید این مسئله می‌تواند باعث تحریک دولت‌های رقیب قرار گیرد. همچنین مباحث دشمن‌شناسی و مقابله با دشمنان، دفع شبهات سیاسی و اجتماعی و مواردی که موجب تقویت امت اسلامی و خوف استکبار و جبهه دشمن می‌شود در دیپلماسی زیارت قابل تعریف است و می‌توان از آن در رابطه با این موضوعات استفاده کرد.

دکتر ضیایی با ذکر این نکته که ابعاد حقوقی دیپلماسی زیارت مهم است،‌ گفت: ۱۰۰ سال قبل وهابی‌ها قبرستان بقیع را که محل زیارت شیعه و سنی بوده است، تخریب کرده‌اند و این احترام اجتماعی را رعایت نکرده و به مقدسات جهان اسلام توهین کردند که دارای ابعاد بین‌المللی است و می‌توان پیگیری‌های بین‌المللی در ارتباط با تخریب اماکن مقدس انجام داد.

رئیس پژوهشکده حج و زیارت در ادامه به بحث توریسم دینی اشاره کرد و گفت: توریسم دینی یکی از موارد مهم و کلیدی در دیپلماسی زیارت است که بسیاری از کشورهای سکولار که حاکمیت آن‌ها دینی نیست مانند کشورهای شرق آسیا که توریسم یکی از محورهای مهم کسب درآمد آنان است مورد استفاده قرار می‌گیرد لذا برای بسیاری از کشورها می‌توان دیپلماسی زیارت را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان مهم توریسم دینی مورد بررسی قرار داد.

وی با یادآوری اینکه یکی از منابع مهم درآمد مسلمانان شرق آسیا بحث توریسم دینی است که بهره‌گیری از تجارب آنان برای این دانش بسیار مهم است،‌ گفت: توریسم تعریف شده‌ای که در ترکیه یا کشورهای دیگر وجود دارد، در ایران نداریم زیرا کشوری با قوانین اسلامی هستیم و باید قوانین اسلام از سوی توریست‌ها رعایت شود البته ظرفیت‌های توریسم فرهنگی مانند تخت جمشید، آرامگاه‌های شاعران و ادبا و غیره که ذخایر فرهنگی کشور هستند و همچنین حرم‌های اهل بیت(ع) که می‌توانند بهترین زمینه برای جذب توریسم دینی باشند وجود دارد.

ضیایی یادآور شد: بسیاری از مسلمانان منطقه آسیای مرکزی که عمدتاً اهل سنت هستند رسم دارند که پیش از انجام مراسم حج، به زیارت امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) بروند و این کار را مقدمه حج خود می‌دانند و این مسئله ظرفیت بسیار بالایی است که مسلمانان آسیای مرکزی به شهرهای مقدس ما می‌آیند و به زیارت می‌پردازند لذا می‌تواند ظرفیت بسیار خوبی در حوزه‌های سیاسی، حقوقی، دینی و توریسم دینی علاوه بر جنبه‌های عبادی و معنوی باشد.

رئیس پژوهشکده حج و زیارت در پایان به برگزاری نخستین همایش بین‌المللی «دیپلماسی زیارت» اشاره کرد و گفت:‌ این همایش در تاریخ ۲۹ بهمن‌ با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز متعددی از جمله مؤسسه بین‌المللی ابرار معاصر، دانشگاه شیراز، آستان قدس رضوی، دانشگاه ادیان و مذاهب، مرکز تحقیقات استراتژیک خاورمیانه و غیره برگزار خواهد شد.

ابراهیم عباسی، رئیس دانشكده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز نیز در این نشست گفت: دیپلماسی زیارت دارای ابعاد بین‌المللی است اما فقط بر جنبه‌های فطری و اعتقادی آن تأكید كرده‌ایم و كمتر به مباحث بین‌المللی، سیاسی و حقوقی آن توجه داشته‌ایم.

وی به برگزاری نخستین همایش بین‌المللی «دیپلماسی زیارت» اشاره كرد و آن را كار برجسته‌ پژوهشكده حج و زیارت توصیف كرده كه می‌تواند خروجی‌های مؤثری برای ارتقای دیپلماسی زیارت داشته باشد.

عباسی با بیان اینكه زیارت تمام ویژگی‌های یک نهاد را دارد و دیپلماسی زیارت هم ابعاد اقتصادی، سیاسی و حقوقی دارد و باید به این مسائل توجه كرد، گفت: حین زیارت گردشگری و دیپلماسی زیارت تعریف می‌شود كه از پتانسیل بسیار قدرتمندی در اثرگذاری روابط بین‌الملل و تحولات منطقه‌ای برخوردار است و یكی از مهم‌ترین آثار آن گسترش صلح و جلوگیری از خشونت است چون معمولاً در بدترین وضع ارتباطی بین دو كشور امكان گردشگری زیارت وجود دارد و این نشان می‌دهد می‌توان از این نهاد مهم در جلوگیری از خشونت و جنگ و تعمیق ارتباطات بین ملت‌ها استفاده كرد.

رئیس دانشكده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز با بیان اینكه دیپلماسی زیارت بخشی از دیپلماسی عمومی و فرهنگی است لذا بخش گردشگری آن بسیار مهم است كه می‌توانیم از آن استفاده كنیم، گفت: اهمیت موضوع این است كه شیراز به‌عنوان یكی از مكان‌های مهم گردشگری در ایران و منطقه خاورمیانه شناخته می‌شود و گردشگری معنوی آن به خاطر شأن حضور مقدس حضرت شاهچراغ(ع) اهمیت مضاعف پیدا می‌كند.

وی تأكید كرد: به حق شیراز سومین اهل بیت(ع) نام‌گذاری شده است و در كنار مشهد مقدس و قم، شیراز هم از چنین جایگاهی برخوردار است یعنی دیپلماسی زیارت و سلامت و سایر آثار ملی كمك كرده است كه شیراز به این جایگاه برسد لذا امیدواریم در این همایش اهمیت شیراز در دیپلماسی زیارت تبیین شده و جایگاه شیراز شناخته شود.