برگزاری نخستین همایش بین المللی دیپلماسی حج و زیارت

نخستین همایش بین الملی دیپلماسی حج و زیارت با حضور پژوهشگرانی از حوزه و دانشگاه به همت پژوهشکده حج و زیارت روز پنج شنبه 30 بهمن 1399 در ساختمان حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت در قم برگزار شد

برای برگزاری این نشست دوازده مرکز و موسسه مرتبط همکاری داشتند و ۴۵ مقاله به دبیرخانه این همایش به زبان‌های فارسی، عربی، اردو و انگلیسی از کشور‌های هند، ایران، لبنان، پاکستان و عراق ارسال و در دو نوبت صبح و بعدازظهر به صورت حضوری و مجازی دفاع شد.

مفهوم پردازی دیپلماسی حج و زیارت، دیپلماسی حج و زیارت و سیاست همسایگی، دیپلماسی حج و زیارت و نقش آن در توسعه اقتصادی منطقه و دیپلماسی حج و زیارت وحل و فصل منازعات منطقه‌ای و بین المللی چهار محور اصلی این همایش یک روزه اعلام شده بود.

آقایان رضا تقی‌زاده نائینی، مسعود فکری، محمد حقی و محمدطاها کمربیگی در این همایش با ارائه مقالات خود، برخی از ابعاد دیپلماسی حج و زیارت را بررسی کردند.

در این همایش همچنین از سه اثر با عنوان "بررسی اسناد زیارت دولتمردان مسلمان از حرم رضوی" اثر رضا تقی‌زاده نائینی، "ماهنامه امنیت بین المللی ویژه نامه دیپلماسی زیارت" و "مجموعه مقالات همایش بین المللی حج ودیپلماسی" رونمایی شد.

سرپرست حجاج ایرانی: حج نماد قدرت نرم اسلام است

نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت که نخستین سخنران این همایش بود با بیان اینکه حج یکی از واجبات بین المللی اسلام است گفت: حج دارای شاخص‌های متعددی است که کانون آن عبودیت، معنویت، وحدت، همبستگی، اقتدار اسلامی و قدرت نرم اسلام است.

وی با اشاره به ظرفیت‌های عظیم حج اظهار کرد: بیش از هفت میلیون نفر از مردم ایران وچندین میلیون از سراسر جهان، از سال‌های گذشته در صف اعزام به حج و عمره هستند و هیچ سفری دردنیا وجود ندارد که این حجم از شیفتگان را داشته باشد.

نماینده ولی در امور حج و زیارت با تاکید بر اینکه مخاطبان حج نه تنها تمام مسلمانان بلکه تمام انسان‌های عالم است، گفت: ظرفیت‌های حج به قدری بالاست که می‌تواند روی تمام سیاستمداران و زورگویان اثر گذارد.

وی با بیان اینکه متاسفانه شاهد برگزاری یک حج ظاهری هستیم، افزود: حج اثرگذاری عمیق فردی، اجتماعی و بین المللی در ابعاد معنوی، اقتصادی، اعتقادی، فرهنگی و سیاسی دارد که دستیابی به این ویژگی‌ها وابسته به اقامه حج واقعی است.

حجت‌الاسلام و المسلمین نواب با اشاره به ظرفیت‌های دیپلماسی و بین‌المللی حج، یادآور شد: شکل گیری رشد اندیشه و آگاهی مسلمانان، افزایش قدرت تاب‌آوری و همزیستی مسالمت آمیز، رشد اخلاق اجتماعی و حفظ حدود و مقررات دینی، تجربه اهتمام به محیط زیست و حفظ آن، تمرین همدلی و همکاری اسلامی، خودباوری و تقویت هویت اسلامی، تمرین عملی برای تشکیل امت واحد اسلامی، شناسائی بخش‌های آسیب‌پذیر و ترمیم آن و ارعاب دشمنان و برائت از مشرکان و استکبار از دیگر کارکردهای حج است.

وی با بیان اینکه متاسفانه پوسته و ظاهری از حج اقامه می‌شود، ادامه داد: اگر حج واقعی اتفاق می‌افتاد، فلسطین هرگز غصب نمی‌شد و مسلمانان عالم به زیر سلطه مستکبران نمی‌رفتند.

نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت، تقویت بنیه اعتقادی و معنوی افراد را از دیگر ویژگی‌های حج دانست که تحقق آنها در گرو اقامه حج واقعی است.

وی، حج ابراهیمی را حجی دانست که در آن به همه کارکردهای این فریضه مهم و اثرگذار توجه شود، گفت: جامعه اسلامی از ظرفیت‌ها و دستاوردهای مهم و بی‌بدیل حج به دلیل بی‌اعتنایی به باطن آن و توجه به ظاهر این فریضه مهم اسلامی بی‌بهره است.

حجت الاسلام والمسلمین سیدعبدالفتاح نواب تصریح کرد: حج اثرگذاری عمیق فردی، اجتماعی و بین المللی در ابعاد معنوی، اقتصادی، اعتقادی، فرهنگی و سیاسی دارد که دستیابی به این ویژگی‌ها وابسته به اقامه حج واقعی است.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب: زیارت امری فطری است

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب از دیگر سخنرانان این همایش بود. وی نیاز بشر به زیارت را نیازی فطری برای انسان دانست و گفت: اسلام نه تنها زیارت انبیاء الهی و اماکن مقدس ادیان گذشته را نفی نمی کند بلکه مورد تایید قرار می دهد.

حجت الاسلام والمسلمین سیدابوالحسن نواب بیان داشت: سخت‌گیری و فشار علمای وهابی در عربستان موجب شده تا هم‌اکنون با تغییر رویکرد این کشوربا سیاست‌های محمد بن سلمان، این کشور در حال تبدیل شدن به یکی از مهمترین مراکز بی بندو باری در منطقه است.

وی بدرفتاری و فشار کلیسا در قرون وسطی را عامل گرایش اروپا به لائیسم در طی قرون اخیر دانست و گفت: اروپایی ها در قرون وسطی به قدری به مناسک دینی مقید بودند که قابل تصور نیست ولی بدرفتاری، فشار و سخت گیری بیش از حد سران کلیسا، موجب دل زدگی مردم از دین شد.

وی گفت: فشار علمای وهابی نیز موجب شد تا مردم عربستان از تمام شادی های مشروع و حداقلی محروم می شدند و این موجب شده تا با تغییر رویکرد این کشور در سال های اخیر، تصاویری از بی بند و باری در این کشور منتشر گردد که در کمتر کشوری دیده می شود و این آغاز اضمحلال اخلاقی در عربستان است.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب تاکید کرد: سیاست های محمد بن سلمان با تغییر عربستان از کشوری با محوریت حج به کشوری با محوریت گردشگری، آینده ای تاریک را برای آن کشور رقم می زند که شرایط کنونی، آغاز این راه است.

نواب در بخش دیگری از سخنانش گفت: با رویکرد فرهنگی، اجتماعی، تمدنی و سیاسی می توان به پدیده زیارت نگاه کرد که هر کدام از آنها اقتصائات و آثار خود را دارد.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب افزود: زیارت و گرامیداشت انسان های مصلح و متحول کننده تاریخ لازمه عشق و اراده انسان به نیکی ها و کمالات است به همین دلیل اگر چه برخی در تقابل با زیارت کوشیده اند ولی باید زیارت را امری فطری برای بشر دانست، همانگونه که عشق به نیکی ها و کمالات امری فطری است.

نواب با تاکید بر اینکه ایمان به ادیان گذشته جزو ایمان مسلمانان است ادامه داد: اسلام نه تنها زیارت انبیاء الهی و اماکن مقدس ادیان گذشته را نفی نمی کند بلکه مورد تایید قرار می دهد.

وی با تاکید بر اینکه عمق محبت انسان به معنویت در اماکن مقدس زیارتی به سادگی قابل مشاهده است، اظهار داشت: همه ادیان به مقدسات خود به شدت احترام می گذارند و برای مناسک خود اهتمام جدی دارند.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: اظهار نظر برخی روشنفکران کشورمان پیرامون مناسک مختلف در کشور به دلیل بی اطلاعی آنها از مناسکی است که در سایر ادیان و کشورها انجام انجام می شود.

نواب، با تاکید بر اینکه در ادیان دیگر حساسیت بر مناسک بیشتر از اسلام است گفت: حساسیت برمناسک در ادیان دیگر به قدری زیاد است که این اعتقادات در نوع معماری اماکن مقدس آنها نیز اثرگذاشته است به گونه ای که از نوع معماری کلیساها در اروپا می توان فهمید که آن کلیسای ارتدکس ها و یا کاتولیک هاست.

وی با بیان اینکه حج مهمترین زیارتی است که به یک مناسک واجب در جهان تبدیل شده است، گفت: حج مصداق تمام و کمال زیارت و یکی از واجبات مسلمانان است و هیچ نهاد و سازمانی در جهان، جایگاهی برای بررسی این موضوع ندارد.

نواب، با اشاره به شکل گیری زائران سکولار در کشورهای اروپایی گفت: زندگی یکنواخت غربی موجب شده است تا جوامع سکولار به دنبال تنوع بخشی به حیات زندگی بشر باشند به همین دلیل برای حل مشکل یکنواخت زندگی مادی، حضور در آئین ها و مناسک مذهبی در حال افزایش است.

وی نیاز بشر به زیارت را نیازی فطری برای انسان دانست و گفت: این نیاز به زیارت و معنویت با لذت جویی های مادی محقق نمی شود به همین دلیل بسیاری از سکولارها در مناسک های زیارتی جمعی در اروپا بدون داشتن هیچگونه عقیده ای، حضور می یابند.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب تاکید کرد: انسان امروزی از این زندگی ماشینی و مادی خسته شده است و بازگشت به معنویت، انسانیت و هدایت، رمز نجات بشریت است.

در این همایش پیام وزیر امور مذهبی پاکستان و دبیر کل اوقاف شیعه لبنان نیز قرائت شد.

وزیر امور مذهبی پاکستان: ایجاد وحدت، نخستین وظیفه علمای امت اسلام است

نورالحق قادری، وزیر امور مذهبی پاکستان در پیام خود خطاب به دست‌اندرکاران برپایی این همایش نخستین وظیفه علمای امت اسلام و مسوولین کشورهای اسلامی را ایجاد وحدت دانست.

وی این همایش را بسیارمهم توصیف کرد و گفت: خداوند متعال به صورت ویژه بر اتحاد و وحدت امت اسلامی سفارش کرده و تفرق و اختلاف را دست مایه فساد و تباهی امت اسلامی برشمرده است.

وی افزود: زمانی که رسول اکرم(ص) حکومت مدینه را بنیان نهاد؛ در ابتدای امر، میان دو گروه انصار ومهاجر "پیمان اخوت" برقرارکرد و توطئه یهودیان آن زمان که می خواستند با طرح "مهاجر-انصار" تخم نفاق و اختلاف را بین مهاجرین و انصار پراکنده کنند، خنثی نمود و بدین ترتیب، یهودیان را مجبوربه پذیرش "پیمان مدینه " کرد و حکومت اسلامی از طریق این معاهده، پیام جهانی شدن خود را بدین گونه مطرح نمود که دولت اسلامی تنها، پاسدار حقوق مسلمانان نیست؛ بلکه ریاست مدینه به عنوان یک دولت اسلامی بدون در نظرگرفتن مذهب و قومیت حافظ حقوق تمام انسان ها می باشد.

وزیر امور مذهبی پاکستان با بیان اینکه طی چهارده قرن توطئه های بسیاری برای تقسیم امت اسلامی به گروه ها و فرقه ها صورت گرفته است که تا کنون هم ادامه دارد، افزود: امروز چندین کشوراسلامی که هدف توطئه های دشمنان قرار گرفته اند، در نتیجه اختلاف و افتراق تباه گردیده اند.

وی با تاکید براینکه امت اسلامی در حال حاضر بیش از گذشته به وحدت نیاز دارد ، تاکید کرد: بدون تردید، نخستین وظیفه علمای امت اسلام و مسوولین کشورهای اسلامی ایجاد وحدت است.

نورالحق قادری افزود: پاکستان همواره با تمام امکانات خود در راستای برقراری اتحاد ، صلح و امنیت بین کشورهای اسلامی فعالیت کرده است و برای این مهم باید فداکاری های بسیاری هم بکند.

وی ادامه داد: مجمع جهانی حج که هر ساله در مکه برپا می شود، فرصتی بزرگ و نمونه ای از وحدت مسلمانان تمام دنیا، برادری، دوستی، خدمت خلق وامنیت است و نیز پیاده روی میلیونی کربلا نمونه دیگری از ایثار و وحدت می باشد.

وی از ادیبان، دانشمندان، علما و صاحبان علم و معرفت دعوت کرد که اعمال مختلف حج را از این منظر ببینید که هرعمل از مناسک حج چگونه به ما درس بردباری، فداکار، ایثار ووحدت می دهد و این امر باید به زبان های مختلف و از طریق رسانه های جمعی به ملل جهان رسانده شود.

دبیرکل اوقاف مجلس اعلای شیعیان لبنان: اتحاد ، تنها راه نجات امت اسلامی

دبیرکل اوقاف مجلس اعلای شیعیان لبنان، اتحاد را تنها راه نجات امت اسلامی دانست و تصریح کرد: این اتحاد و همبستگی دشمنان را آزار می‌دهد.

شیخ حسن شریفه،دبیرکل اوقاف مجلس اعلای شیعیان لبنان روز پنجشنبه درپیامی به همایش بین‌المللی دیپلماسی حج و زیارت اظهار کرد: اتحاد مهمترین عامل قدرت مسلمانان در برابر مستکبران جهان است که هم اکنون مظهر این استکبار آمریکا و صهیونیسم بین‌المللی است.

وی با تاکید بر اینکه حج علاوه بر ابعاد عبادی، اجتماعی، ظرفیت‌های بی‌بدیل سیاسی دارد گفت: حج فرصت‌های ممتازی را در عرصه سیاسی برای مسلمانان فراهم می‌کند که بهره‌گیری از آن جز با وحدت امت اسلامی محقق نمی‌شود.

رئیس بعثه حج مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان، ادامه داد: تقویت گروه‌های تروریستی، از بین بردن وحدت و ایجاد اختلاف میان امت اسلامی، تضعیف حقوق مسلمانان به ویژه فلسطین با طرح معامله قرن برای فروش قدس و همچنین تلاش تبدیل خاورمیانه به بازار مصرف و منطقه‌ای غیرمولد از جمله اقدام‌های مستکبران عالم برای جلوگیری از شکل گیری وحدت میان امت اسلامی است.

وی با بیان اینکه قرآن و حج موجب نزدیکی مسلمانان می‌شود گفت: اتحاد و توحید تنها راه نجات امت اسلامی می‌باشد و این اتحاد و همبستگی است که دشمنان را آزار می‌دهد.

شیخ حسن شریفه دبیر کل اوقاف شیعه لبنان هم اتحاد امت اسلامی را تنها راه خیرخواهانه برای ملت مسلمان بیان کرد و گفت: قرآن و حج دو عامل مشترک بین مسلمانان وسبب نزدیکی امت اسلامی به یکدیگر است.

بر پایه این گزارش، بخش مجازی همایش بین‌المللی دیپلماسی حج و زیارت با سخنان دکتر محمدرضا دهشیری سفیر ایران در کشور سنگال و دکتر قدیر نصری رئیس مرکز پژوهشهای استراتژیک خاورمیانه از ایران ادامه یافت.

دکتر دهشیری: زیارت در طریقت تیجانیه ومریدیه مظهر اعتدال‌گرایی است

دکتر محمد رضا دهشیری سفیر ایران در سنگال و عضو هیات علمی دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه در سخنرانی مجازی خود در نخستین همایش بین المللی دیپلماسی زیارت به شرح اهمیت زیارت در طریقت تیجانیه ومریدیه پرداخت.

وی تصریح کرد در طریقت تیجانیه بازدید از بزرگان طریقت تیجان مانند شیخ احمد تیجان شریف که دارای اصالت الجزایری بوده و مقبره اش در مراکش است اهمیت دارد .در طریقت مریدیه نیز زیارت از اهمیت به سزایی برخوردار است. در طریقت مریدیه مراسم مگل انجام می شود این مراسم مربوط به ١٨ صفر، سالروز تبعید شیخ احمد وبامبا بنیانگذار طریقت مریدیه و ملقب به خادم الرسول است. مراسم مگل با حضور میلیونی مردم از گوشه و کنار آفریقا برگزار می گردد که خود را برای انجام این مراسم در ۱۸ ماه صفر به شهر طوبی رسانده تا این مراسم را که از اهمیت بسیاری برخوردار است انجام دهند.

وی ادامه داد: زیارت در دوطریقت تیجانیه و مریدیه در سنگال دارای جنبه فردی و اجتماعی است؛ جنبه فردی زیارت بیانگر اعلام عشق صمیمانه و ماندگار به یگانه معبود خلقت، میل به حقیقت و اتصال به عالم ماورا است. عشق به ماورا بیانگر ایمان مومن بوده و باعث سوق او به مراتب والای معنوی و عرفانی در چارچوب تقویت، مراقبت، معنویت، برکت، سعادت و تزکیه نفس است. این امر موجب یافتن خویشتن خویش و برقراری هارمونی( به معنای هماهنگی ) با خویشتن و اعلام همبستگی با هم نوعانی است که طریق زیارت را برای عبادت خالق برگزیده­ اند.

دکتر دهشیری در پایان افزود: جنبه اجتماعی زیارت در طریقت تیجانیه و مریدیه نوعی حرکت بیداری و مقاومت جویانه است. استعمار زدایی از طریق آموزش معنوی مریدان و گردآمدنشان در مکانی خاص است. در این دو طریقت، زیارت، ذکر و دعا برای مقابله با چالش های روزمره اجتماعی است و تلاش برای برقراری پیوند بین مسیر معنوی و عرفانی صوفی مآبانه با رویکرد اجتماعی و سیاسی است. زیارت حرکت جمعی برای تعدیل رفتار پیروان و اجتناب آنها از حرکت های افراطی و رادیکال است بنابراین زیارت در این دوطریقت مظهر اعتدال گرایی است که با استفاده از کارکردهای فردی و اجتماعی زیارت، باعث مقاومت در برابر استعمار و ایجاد رفتارهای اعتدال گرایانه می شود.

این گزارش حاکیست، این همایش با سخنان مهمانان خارجی دکتر محمد شماس، استاد دانشگاه لبنان و تحلیلگر مسائل سیاسی، شیخ حسین غبریس، مدیر امور اجرایی اتحادیه جهانی علمای مقاومت لبنان و فرناندو ونتورا کشیش کلیسای کاتولیک رومی از کشور پرتغال به پایان رسید.