جایگاه حج در ارتباط میان فرهنگی اسلام

حسن یوسف‌زاده (استادیار جامعة المصطفی العالمیه و عضو هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات اجتماعی حوزه)

کتاب "مجموعه مقالات همایش بین‌المللی حج و دیپلماسی"(قم، پژوهشکده حج و زیارت، ۱۳۹۹)، صفحه 223 تا 242

مطابق قرآن کریم، خداوند افراد را به گونه‌ای متفاوت خلق کرده است تا یکدیگر را بشناسند. طبیعی است که شناختن یکدیگر از طریق ارتباط، تبادل و گفتگو امکان‌پذیر باشد. قرآن ضمن تأکید بر روابط اجتماعی بین انسان‌ها، آنها را به سیاحت و گردشگری در سرزمین‌های دیگر تشويق می‌کند تا از وضعیت سایر ملل نیز آگاه شوند و به داستان‌هایشان بیاندیشند. همه زیارت‌ها به ویژه موسم حج فرصت‌هایی بی‌نظیر برای ارتباط مسلمانان از سراسر جهان فراهم می کنند. با این همه رایج‌ترین کارکرد حج به قلمرو امت اسلامی مربوط می‌شود و از این لحاظ مهمترین نماد میان فرهنگی اسلام است که در متن خود ارتباط با خدا، خود، خلق و خلقت را دربرگرفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه حج در ارتباطات میان فرهنگی مسلمانان، از طریق توصیف و تحلیل برخی از آموزه‌های اسلامی به این نتیجه مهم نایل شد که، اولاً، حج به میزانی که هویت‌های مشترک مسلمانان را برجسته می‌کند، هویت‌های متمایز آنها با طاغوت و دنیای سکولار را نیز به رخ می‌کشد و ثانیاً، موسم حج الگویی برای ارتباطات مسلمانان در همه عرصه‌های زندگی است. الگوهای کنشی که به صورت فشرده درایام حج تمرین می‌شود، در خارج از سرزمین وحی به صورت تعمیم یافته و گسترده قابل تحقق است.

واژه های کلیدی: حج، ارتباطات، ارتباطات بین فرهنگی، هویت، گردشگری.