نسخه خطی دعای جوشن و سیفی در موزه پنسیلوانیا

معرف: احمد خامه‌یار

در موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی دانشگاه پنسیلوانیا در شهر فیلادلفیا، که به اختصار به نام موزه پن Penn Museum شناخته می‌شود، نسخه خطی سلطانی نفیسی به شماره NEP26 نگهداری می‌شود. این نسخه در صفحه عنوان آن به نام «کتاب دعای جوشن» معرفی شده؛ اما در ادامه آن، تخمیس قصیده برده و دعای سیفی را نیز در بر دارد.

این نسخه با دو صفحه حاوی پشت‌نسخه‌های تزئینی فاخری آغاز می‌شود که در کتیبه‌های بالا و پایین صفحه نخست، عبارت «برسم خزانة مولانا السلطان المالک الملک الاشرف ابوالنصر»، و درون ترنج‌های آن نام «قایتبای» (در صفحه اول) و عبارت «عزّ نصره» (در صفحه دوم)، و در کتیبه‌های بالا و پایین صفحه دوم آن عبارت «کتاب دعاء الجوشن المشهور فضله وبرکته» نوشته شده است.

در صفحه پایانی نسخه نیز جدول مربّعی حاوی شمسه‌ای در وسط آن وجود دارد که درون شمسه، کاتب نسخه خود را به شرح زیر معرفی کرده است: «کتبه المملوک علی بای بن حیدر من طبقة الغور الملکی الاشرفی عزّ نصره». در صفحات میانی نسخه نیز، پیش از صفحه آغاز متن دعای سیفی، سرلوح زیبایی حاوی عبارت دعای سیفی به چشم می‌خورد.

صفحه نخست متن نسخه با این عبارات آغاز می‌شود: «بسم الله الرحمن الرحیم. یقول العبد الضعیف محمد ابن زین العرب شرفشاه الحسینی، حدّثنی شیخی وأستاذی»؛ اما در صفحه بعدی، متن دعا با بسمله و متن دعا آغاز می‌شود. شاید بریدگی متن صفحه نخست را چنین بتوان توجیه کرد که میان این دو صفحه، برگ دیگری نیز وجود داشته که از نسخه جدا شده است.

متن دعای جوشن، صفحات 5 تا 14، و متن دعای سیفی، صفحات 35 تا 60 را شامل می‌شود. میان دو دعا (صفحات 15 تا 33)، تخمیس قصیده برده کعب بن زهیر، که به «بانَت سعاد» نیز مشهور است، کتابت شده. به نظر می‌رسد در آغاز این متن نیز یک یا دو برگ نسخه افتاده است؛ چراکه تخمیس هفت بیت آغازین قصیده برده در این نسخه وجود ندارد.

چنانکه از متن پشت‌نسخه تزئینی آغازین برمی‌آید، این نسخه برای خزانه ملک الاشرف قایتبای (حکومت: 872-902ق)، آخرین پادشاه مقتدر مملوک، نوشته شده است. با این حال محتوای دو دعای جوشن و سیفی در این نسخه، با تحریرهای همین ادعیه در منابع شیعه تفاوت‌هایی دارد و شایسته است از سوی پژوهشگران این حوزه، موضوع مطالعه قرار گیرد.