بررسی تاریخی شست‌و‌شوی کعبه (با تأکید بر عطرآگینی آن با گلاب قمصر کاشان)

سید محمود سامانی (عضو گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت) و علی ورسه‌ای (دبیر اجرایی فصلنامه میقات حج)

فصلنامه میقات حج، شماره 112، تابستان 1399، صفحه 105 تا 133

کعبه معظمه از عصر نبوی با آب زمزم مورد شست‌وشو، تنظیف و بعد‌‌ها با گلاب معطر سازی می‌شد و از حدود دو دهه پیش (سال 1372 شمسی)، جمهوری اسلامی ایران این توفیق را یافت که با ارسال گلاب ناب قمصر کاشان به مکة مکرمه، شست‌وشوی کعبه و معطرسازی آن با این محصول انجام شود. این گلاب طی مراسم خاص و آیین ویژه‌ای همه‌ساله در اردیبهشت‌ماه گرفته ‌شده و به مقدار لازم (حدود 80 لیتر) گلاب ناب چند آتشه توسط چند نفر از گلکاران و گلابگیران شهر قمصر تهیه شده و تحویل بعثه مقام معظم رهبری می‌شده است. سنت حسنه معطر سازی و شست‌وشوی خانه خدا با گلاب هر ساله دو بار در سال، آغاز ماه شعبان و ماه ذی­حجه، صورت می‌گیرد. در این مراسم باشکوه و معنوی، خانه خدا پس از نماز صبح با گلاب ناب ایرانی و آب زمزم شست‌وشو داده می‌شود. نظر به اهمیت و ضرورت این موضوع که افتخاری برای ایران اسلامی است و برای آشنایی با تاریخچه ارسال گلاب از ایران به مکه مکرمه، در این مقاله پس از مباحث مقدماتی و پرداختن به تاریخچه ارسال گلاب ایرانی، به موارد زیر نیز پرداخته شده است:
زمان گلابگیری، زمان فرآوری، مکان گلابگیری، گیرندگان گلاب ارسالی، مقدار گلاب ارسالی به مکه، در صد اسانس آن، دوآتشه بودن، باغات اختصاص داده شده
به تهیه گلاب، اسناد ارسال گلاب، موقوفات برای تهیه گلاب ارسالی به مکه، کارخانه
و دستگاه‌های گلابگیری، حمل کنندگان، ظروف گلاب ارسالی، زمان تنظیف با گلاب قمصر، تنظیف کنندگان کعبه و پیرامون آن، زمان تنظیف و معطر سازی و...
برآیند تحقیق حاکی از آن است که شست‌وشوی کعبه با گلاب ناب ایرانی هرچند سابقة طولانی ندارد اما این آیین در ربع قرن اخیر برای ایرانیان مایه مباهات بوده است.