۳ تفسیر از دحوالارض / سالروز ارتقای کائنات را پاس بداریم

حجت‌الاسلام محمد سعید نجاتی، عضو گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت و استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایکنا، به تشریح ابعاد روز دحوالارض پرداخت و گفت: روایات متعددی در خصوص این روز از ائمه(ع) نقل شده است اما منابع نقل کننده این احادیث منابع دست اول نیستند و عمده‌ترین مستند ما برای این روز آیات قرآن است.

وی با اشاره به آیه ۳۰ سوره نازعات که می‌فرماید: «وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا؛ و پس از آن زمين را با غلتانيدن گسترد» و آیه ۶ سوره شمس که می‌فرماید: «وَالْأَرْضِ وَمَا طَحَاهَا؛ سوگند به زمين و آن كس كه آن را گسترد»، گفت: این دو آیه از اصلی‌ترین مواردی است که در خصوص این روز به آن اشاره شده است اما در کل نمی‌توان برای آئین دحوالارض در منظومه روایات، وزنه سنگینی قائل شد.

دحوالارض؛ روز نزول رحمت خاص الهی

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه تصریح کرد: براساس آیات، تفاسیر و روایات، روز دحوالارض روز نزول یک رحمت خاص الهی با دست مهربان آفرینش برای همه خلقت و هستی است و همه روایات تصریح دارند که این روز قدر دانسته و تلاش شود از این فرصت برای بهتر پیمودن راه بندگی استفاده شود. معمولاً به روزهای خاص عبادی مثل لیله‌الرغائب، شب‌های قدر و ... نگاه مقطعی می‌شود و می‌بینیم طیف زیادی از افراد جامعه که توجه چندانی در سبک زندگی اسلامی به مسائل عبادی ندارند به این ایام توجه ویژه نشان می‌دهند.

دحوالارض؛ سکوی پرش معنوی است نه صرفاً جبران مافات

وی اضافه کرد: توجه به چنین ایامی بد نیست و همین امر نیز غنیمت است برای اینکه عده‌ای به مسائل دینی توجه ‌کنند اما چنین ایام‌اللهی برای این است که شرایطی برای اوج گرفتن بیشتر معنوی افراد ایجاد شود و به معنای جبران کننده همه خسارت‌های گذشته نیست.

این استاد جامعه‌المصطفی العالمیه با تأکید بر اینکه نباید از این ایام استفاده مقطعی شود، گفت: باید از این سکوهای پرش برای ارتقای معنوی استفاده کنیم اما اینکه صرفاً به این سکوهای پرش بسنده کنیم و حرکتمان به سوی خداوند متعال را براساس سبک زندگی اسلامی منحصر به این روزهای خاص کنیم، نگاه و برداشت اشتباهی است.

حجت‌الاسلام نجاتی این مسئله مهم درخصوص دحوالارض را نیز خاطرنشان کرد که تطبیق دادن علوم تجربی به داده‌های دینی به صورت صد درصد صحیح نیست و کار پرخطری است و گفت: داده‌های علوم تجربی قطعی نیستند و با پیشرفت علم و گذشت زمان امکان دارد اشتباه بودن آنها اثبات شود اما داده‌های علوم اسلامی قطعی هستند. اگر داده دینی را کامل بر داده تجربی حمل کنیم تا وقتی که این دستاورد تجربی معتبر هست آن داده دینی را درست می‌دانیم اما اگر دستاورد علمی دیگری جایگزین دستاورد اول شد، بیم آن می‎رود که آن گزاره دینی نیز بی‌اعتبار شود؛ پس این انطباق صد درصد نیست.

وی در ادامه به سه تفسیر مطرح شده در خصوص دحوالارض پرداخت و گفت: نظریه رایج در خصوص خلقت این است که خلقت ابتدا حالت گاز داشت، بعد حالت مایع گرفت و بعد خشکی‌ها از داخل آبی که کره زمین را فراگرفته بود بالا آمد و یکی از مناطقی که زودتر از آب بیرون آمد، خشکی سمت کعبه بود که دحوالارض اتفاق افتاد. البته داده قطعی که آن خشکی که اول از آب بیرون آمد کعبه بود یا خیر وجود ندارد.

حجت‌الاسلام نجاتی تفسیر و برداشت دوم از مسئله دحوالارض را جدا شدن کره زمین از منظومه در حال گردش به صورت حرکت گریز از مرکز دانست و گفت: «دَحَاهَا» معانی متعددی دارد از جمله؛ گسترش، پرتاب شدن، کشیده شدن، آماده کردن و غلطانده شدن. پس‌می‎تواند ناظر بر جایگاهی باشد که کره زمین در منظومه شمسی و بعد در کیوان پیدا کرده است.

دحوالارض شاید کروی کردن زمین برای زندگی باشد

وی سومین نظریه در خصوص دحوالارض را کروی کردن شکل ظاهر زمین به گونه‌ای که آماده زندگی و مسکونی شدن باشد و شاید منظور از غلطاندن هم همین باشد، بیان کرد و گفت: هر کدام از این تفاسیر طرفداران خود را دارد اما در هر صورت دحوالارض یادگار یکی از رحمت‌های ویژه آفریدگار متعال به جهان خلقت و کائنات از جمله بشریت است و سالروز ارتقای کائنات در دین مورد توجه قرار گرفته و مطرح شده که این روز را پاس بداریم و به منزله سکوی پرش معنوی از آن استفاده کنیم.

این استاد حوزه و دانشگاه به این موضوع نیز اشاره کرد که هر سه احتمال مطرح شده در تفاسیر در مورد این واقعه وجود دارد و گفت: می‌دانیم که این سه داده دینی با مباحث علمی مطرح سازگار است اما با نظریه بطلمیوسی و مسطح دانستن زمین سازگار نیست، اما نمی‌توانیم بگوییم این آیه قرآن دقیقاً بر نظریات علمی سازگار است بلکه می‌تواند سازگار باشد و می‌تواند فراتر از داده‌های علمی باشد که تاکنون کشف شده است.

وی به علاقه‌مندان این مبحث پیشنهاد کرد، مقالات «دحوالارض دائره‌المعارف قرآن» و «دحوالارض و آداب و احکام» آن از سیدجواد حسینی، کتاب «جلوه‌های زمین‌شناسی در قرآن» نوشته علی‌اصغر شجاعی، مقاله «ژئودینامیک از دیدگاه دحوالارض» نوشته محمدحسن اسعدیان فلاح و مقاله «دحوالارض در ویکی شیعه» را مطالعه کنند و افزود: کلیت دحوالارض در ادبیات دینی قطعی است اما جزئیات آن قطعی نیست. مثلاً مطرح شده که روز ظهور امام زمان(عج) است. در خصوص روز ظهور حضرت حجت روز جمعه و عاشورا نیز ذکر شده است. اگر خوشبینانه به این روایات نگاه کنیم، این معنی را دارد که اگر شرایط دیگر ظهور فراهم باشد این روز ظرفیت این را دارد که روز ظهور منجی عالم بشریت باشد.

دحوالارض؛ مقدمه ۱۰ روز خاص لقاءالله

حجت‌الاسلام نجاتی با تأکید بر اینکه دحوالارض، زمان ویژه بندگی است و نباید به صورت مقطعی به آن نگاه کرد، بلکه این روز باید نقطه شروع و تقویت ما در حرکتمان به سوی خداوند باشد، گفت: این روز مقدمه‌ای برای ۱۰ روز خاص لقاء‌الله یعنی ۱۰ روز اول ماه ذی‌الحجه است.

وی در پایان اضافه کرد: همه این عبادات و وعده‌هایی که به انسان داده شده به شرط این است که انسان در منظومه بندگی خدا قرار گرفته و سبک زندگی بندگی را سرلوحه خود قرار دهد و تقوا را در همه ابعاد داشته باشد و در افت و خیزهایش و برای جبران عقب‌ماندگی‌هایش از این سکوهای پرش استفاده کند.