وحدت و تقریب مذاهب در آثار پژوهشکده حج و زیارت

اسلام به عنوان مكتبی جامع و جاوید،‌‌ همان گونه كه عرصه دعوت خویش را به قوم و ملتی خاص محدود نكرده است، اتحاد امت اسلامی را نیز در صدر برنامه‌های سیاسی و اجتماعی خویش قرار داده و عقد اخوت دینی را میان فرزندان امت اسلام جاری كرده است. در نظر این آیین الهی، یكی از زیبا‌ترین و والا‌ترین مفاهیم دینی، ‌مفهوم وحدت و برادری است؛ برادری و وحدتی كه پیامبر رحمت در استمرار رسالت دیگر انبیای عظام برای جوامع بشری به ارمغان آورده است.

توجه به وحدت و انسجام اسلامی و راهكارهای آن از جمله تقریب مذاهب از موضوعاتی است كه نویسندگان متعددی درباره‌اش قلم زده‌ و بر ضرورت آن تأكید ورزیده‌اند. در این گزارش كوتاه، كه به مناسبت فررسیدن میلاد پیامبر اعظم (ص) و هفته وحدت تقدیم خوانندگان می‌شود، فهرستی از آثاری كه در این ارتباط در پژوهشكده حج و زیارت به نگارش درآمده‌اند، معرفی شده‌اند.

حج و امت اسلامی

محسن محمدی، ۱۳۹۴، ۲۴۰ص، وزیری.

در این كتاب تحلیل امت اسلامی و بررسی ارتباط آن با حج به عنوان یكی از مهم‌ترین عبادات اجتماعی اسلام، موضوع بررسی نویسنده قرار گرفته است. مطالب این كتاب در هفت بخش سامان یافته است كه عبارتند از: آثار و ظرفیت‌های حج در تقویت امت اسلامی؛ حج، تبلیغ دینی و امت اسلامی؛ ظرفیت‌های اقتصادی حج و امت اسلامی؛ مواجهه امت اسلامی و غرب، (بررسی ظرفیت‌های برائت از مشركین در انسجام امت اسلامی)؛ حج، فلسطین، بیداری اسلامی؛ نظام ارتباطات امت اسلامی در حج؛ حج و انقلاب اسلامی ایران.

اشتراكات شیعه و اهل سنت در عقیده مهدویت

جواد جعفری، ۱۳۹۳، ۹۶ص، رقعی.

این تحقیق، به برخی نقاط مشترك میان شیعه و سنی در مسئله مهدویت می‌پردازد. بی‌شك، مراجعه به منابع روایی شیعه و اهل‌سنت و استخراج روایات مشترك، به روشنی گویای اشتراك فراوان و وحدت نظر جهان اسلام در آموزه بالنده مهدویت است. موارد مشترك میان فرق اسلامی در سه بخش كلی ارائه می‌شود: بخش اول، مشتركات روایات شیعه و سنی درباره شخص امام مهدی (عج). بخش دوم، مشتركات درباره قیام ایشان و بخش سوم مشتركات درباره دوران حكومت امام مهدی (عج)

ائمة اهل البیت (ع) فی كتب اهل السنة

حكمت الرحمة، ترجمه آیت الله خزائی، ۱۳۹۲، ۲۴۳ص، وزیری. ‏

اهل‌بیت (ع) همواره نزد مسلمانان جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند و مناقب و فضایل ‏آنان در كتاب‌های شیعه و اهل‌سنت درج شده است. ازاین‌رو ‏بررسی دیدگاه ‏اهل‌سنت درباره اهل‌بیت (ع)، می‌تواند یكی از راه‌های تقریب میان دو فرقه ‏اصلی اسلامی، یعنی شیعه و اهل‌سنت، باشد. ‏كتاب ‏پیش رو در یازده فصل و یك بخش پایانی سامان یافته است. در دو ‏فصل نخست كتاب، برخی آیات و روایات مربوط به شأن و منزلت ‏اهل‌بیت (ع) ‏آورده شده و در فصول دیگر به نقل سخنان علما و بزرگان اهل‌سنت درباره ‏فضایل اهل‌بیت پرداخته‌ است. نویسنده تنها به روایاتی ‏اشاره كرده‌ كه از ‏نظر علمای اهل‌سنت صحیح است و جز در برخی موارد، آن هم برای شاهد و ‏نمونه، از نقل روایات ضعیف نزد آنان ‏خودداری كرده‌ است. ‏ نویسنده در آغاز فصل پایانی كتاب، كه به امام مهدی (عج) اختصاص داده، ‏با اشاره به مسئله مهدویت در ‌اندیشه ‏اسلامی، موضوع ولادت حضرت ‏مهدی (عج) براساس سخنان اهل‌سنت را بررسی كرده‌ است. ‏در این كتاب برای معرفی هر امام در ابتدای هر ‏فصل، تنها از روایات اهل‌سنت ‏استفاده نشده، بلكه از روایات شیعه نیز بهره گرفته‌ تا كتاب از شكل ‏احتجاج و مجادله خارج شود. نویسنده در ‏بخش پایانی كتاب نیز مسئله تمسك به ائمه ‏اهل‌بیت (ع) را بیان كرده است. ‏

راه وحدت امت اسلامی

سیدعبدالحسین شرف‌الدین، ترجمه و تعلیق احمد صادقی اردستانی، ۱۳۹۰، ۲۸۳ص، وزیری.

ترجمه فارسی الفصول المهمة فی تألیف الامة نوشته سید عبدالحسین شرف‌الدین موسوی جبل عاملی برپایه چاپ هفتم آن است. كتاب علامه شرف‌الدین را می‌توان از مهم‌ترین و اصیل‌ترین منشورهای هم‌بستگی امت اسلامی به شمار آورد. مطالب كتاب در سیزده فصل با این عنوان‌ها تنظیم شده‌اند: روایت‌ها و آیه‌های قرآن كریم؛ مفهوم واقعی اسلام و ایمان؛ مرز اسلامیت؛ ایمان برادران اهل‌سنت؛ یكتاپرستان اهل نجات و سعادتند؛ فتواهای اهل‌سنت بر نجات اهل توحید؛ روایت‌های عامه، به شیعه بشارت می‌دهد؛ سرانجام استنباط و تأویل گران؛ شواهد و مصادیق دیگری از تأویل؛ آیا می‌توان شیعه را تكفیر كرد؛ برائت شیعه از اتهام‌ها؛ پرهیز از اختلاف و روش صحیح تحقیق؛ علل فاصله‌گیری شیعه و اهل‌سنت.

شیعه‌شناسی، آشنایی با مذاهب اسلامی، وحدت اسلامی و پاسخ به شبهات

عبدالكریم بی آزار شیرازی، به كوشش بشیر سلیمی، ۱۳۸۹، ۱۲۶ص، وزیری.

این كتاب كه برای كارگزاران حج و زیارت تدوین شده است، دروسی در زمینه شیعه‌شناسی، آشنایی با مذاهب اسلامی و وحدت اسلامی برپایه نُه سخنرانی استاد بی‌آزار شیرازی در بردارد. خلاصه دروس، نمونه سؤالات تشریحی و تستی و متون درس‌ها در آن آمده است و برخی از عنوان‌هایش چنینند: شیعه از نظر قرآن و حدیث؛ اثبات امامت ائمه: صحابه و موضع شیعه در مورد نقل حدیث از ایشان؛ مذاهب اهل‌سنت؛ توسل و وسیله و وحدت اسلامی گامی فرا‌تر از تقریب.

الاخوة الاسلامیة فی منظار ائمة اهل‌البیت

باقر شریف قرشی، ۱۳۸۶، ۵۶ ص، جیبی.

به بررسی شاخص‌های برادری (و اخوت) در اسلام از منظر امامان اهل‌بیت: می‌پردازد. نویسنده در آغاز هویت مسلمان را بیان كرده؛ آن‌گاه ویژگی‌های برادری را در اسلام برشمرده است. حقوق مسلمانان بر یكدیگر، عوامل پیوستگی و دوستی و تفرقه مسلمانان، از دیگر بحث‌های این كتاب است.

مذاكرات فی التقریب والوحدة: المنهج التقریبی السلیم

مرتضی علی باشا، ۱۴۲۹ق، ۳۱ص.

به بررسی مفهوم تقریب مذاهب و راه‌های نزدیك‌تر شدن مذاهب اسلامی به یك‌دیگر می‌پردازد. نویسنده با بررسی شخصیت‌ها و نهادهای مؤثر در تقریب مذاهب، وظایفشان را برمی‌رسد.

مشكلة التقریب و ازمة المقاربات

ادریس هانی، ۱۴۲۹ق، ۳۰ص، جیبی.

بر ضرورت تقریب مذاهب به یك‌دیگر از دید تاریخی و بر تقریب آن‌ها در اصول تأكید می‌كند.

مجموعه گفتمان‌های مذاهب اسلامی

محمدتقی فخلعی، ۱۳۸۳، ۳۶۰ص، وزیری.

دفتر اول از مجموعه گفتمان‌های مذاهب اسلامی است كه در دو فصل به گفتمان تقریب و عقیده می‌پردازد و عنوان‌هایش چنینند: گفتمان تقریب، گفتمان امامت و خلافت، ویژگی‌های امام، اهل‌البیت محل تلاقی است، گفتمان اثناعشریت، گفتمان مهدویت، گفتمان عدالت صحابه و تحریف‌ناپذیری قرآن.

تجلی وحدت؛ تبیین حكم امام بر حضور شیعیان در نمازهای حرمین شریفین

محمد صادق نجمی، چاپ سوم، ۱۳۸۱، ۸۰ص، پالتویی.

حكم امام خمینی= را درباره اهمیت و ضرورت حضور شیعیان در نمازهای حرمین شریفین تبیین می‌كند و ویژگی‌های مختلف آن را توضیح می‌دهد. نویسنده پس از اشاره‌ای به اندیشه‌های امام متن آن حكم را درج كرده؛ سپس دلایل مذهبی، شرعی، سیاسی و اجتماعی آن را شرح كرده است.

در ساحل تقریب

جعفر سبحانی، ۱۳۷۹، ۹۹ص، پالتویی.

به بررسی آرای كلامی شیعه به‌ویژه درباره زیارت و توسل می‌پردازد. این كتاب حاصل دو سخن‌رانی مؤلف در جلسات آموزشی ـ توجیهی روحانیان و معین‌های كاروان‌های حج است. مؤلف در این اثر تلاش می‌كند تا غبار ابهام را از برخی از اصول عقیدتی بنشانَد و مشتركات مذاهب را ارج نهد و ویژگی‌های عقیدتی شیعه را با برهان و دلیل روشن كند. پیدایی شیعه، مصونیت قرآن از تحریف، تهمت تكفیر صحابه، اقامه دو نماز در یك وقت، سجده بر تربت و عوامل مؤثر در تقریب مسلمانان، از فصل‌های كتابند.

اهمیت حفظ وحدت در كنگره اسلامی حج

بی‌تا، ۲۳ص، رقعی.

به بررسی حج از منظر تأثیرات سیاسی آن می‌پردازد و اهمیت حفظ وحدت را در آیین حج بر اساس آیات قرآن و بیانات برخی از اندیشه‌ورزان مسلمان همچون امام خمینی، مقام معظم رهبری و شهید مطهری بازگو می‌كند.

مقالات

مدخلی بر اتحاد در اسلام و جلوه هایی از آن. زهرا جلیلی، میقات حج، شماره 114، زمستان 1399.

تعامل علمای شیعه با سایر مسلمانان در حج و حرمین شریفین. حافظ نجفی، میقات حج، شماره 112، تابستان 1399.

کارکردهای دیپلماسی فرهنگی حج در ایجاد وحدت و انسجام مسلمانان. هادی صادق‌زاده، میقات حج، شماره 110، زمستان 1398.

تقریب و همگرایی در اندیشه فقهی امام‌خمینی(ره). محمدمحین حیدری، میقات حج، شماره 106، زمستان 1397.

حج، عامل هویت‌یابی مسلمانان و جامعه اسلامی. هاشم اندیشه و حیدرعلی رستمی و محمدامین سپاهیان، میقات حج، شماره 105، پاییز 1397.

کارکردهای دیپلماسی فرهنگی حج در کاهش تعصبات مذهبی و تعارضات قومی ـ ملیتی. هادی صادق‌زاده، میقات حج، شماره 97، پاییز 1395.

محورهای وحدت. آیت الله جوادی آملی، میقات حج، شماره ۷۶، تابستان ۱۳۹۰.

وحدت ضروری‌ترین نیاز امت اسلامی (سخنان رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام در جمع شیعیان مدینه). میقات حج، شماره ۶۴، تابستان ۱۳۸۷.

دعوت به وحدت در مركز توحید. میقات حج، شماره ۶۴، تابستان ۱۳۸۷

گفتگو: وحدت و همبستگی مذاهب اسلامی - گفتگوی آیت الله هاشمی رفسنجانی و شیخ یوسف قرضاوی در شبكه. میقات حج، شماره ۵۹، بهار ۱۳۸۶.

عناصر مؤثر در تقریب مسلمانان. جعفر سبحانی، میقات حج، شماره ۳۲، تابستان ۱۳۷۹.

نقش حج در تقریب مذاهب اسلامی. نادعلی صالحی، میقات حج، شماره ۳۰، زمستان ۱۳۷۸

فرهنگ وحدت از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه. سید ابراهیم سیدعلوی، میقات حج، شماره ۷، بهار ۱۳۷۳.

حج ابراهیمی و تقریب مذاهب اسلامی. محمد محمدی ری شهری، میقات حج، شماره ۵، پاییز ۱۳۷۲

تقریب بین شیعه و سنی در مناسك حج. عبدالكریم بی‌آزار شیرازی، میقات، شماره ۱، زمستان ۱۳۷۱.