شبهه: شکايت حضرت فاطمه (علیها السلام) از مهريه

شبهه: شکايت حضرت فاطمه (علیها السلام) از مهريه

امام صادق _{(علیه السلام)} مي‌فرمايد:

همانا فاطمه _{(علیها السلام)} به رسول خدا _{(صلی الله علیه و آله)} فرمود: «مرا با مهر کم به ازدواج درآوردي». رسول خدا _{(صلی الله علیه و آله)} در جواب فرمود: «من تو را به ازدواج در نياوردم؛ بلکه خدا تو را به ازدواج با علي _{(علیه السلام)} درآورده و مهر تو را يک‌پنجم زمين و آسمان قرار داده است».^[1]

پاسخ شبهه

درباره‌ شکوايه حضرت فاطمه _{(علیها السلام)} از کم بودن مهريه‌اش بايد گفت سخن در باب مهريه حضرت زهرا _{(علیها السلام)} مختلف است. در برخي روايات تمام زمين را مهريه[2] حضرت زهرا _{(علیها السلام)} بيان فرمودند و برخي ربع زمين،[3] و برخي نصف زمين،[4] و برخي چهارصد مثقال نقره،[5] و برخي 480 درهم[6] يا پانصد درهم،[7] و در برخي منابع، شفاعت امّت.[8] قول صحيح ـ از حيث ظاهري و مادي ـ پانصد درهم است.[9]

اگر در روايات چنين وارد شده است که حضرت فاطمه _{(علیها السلام)} به پيامبر _{(صلی الله علیه و آله)} مي‌فرمايد مرا به مهر خسيس و کم به ازدواج درآوردي، اولاً اين سخن ديگران بود که حضرت فاطمه _{(علیها السلام)} اين سخنان را به پيامبر _{(صلی الله علیه و آله)} گزارش مي‌کند؛ چنان‌که در روايت آمده است مردم نزد پيامبر _{(صلی الله علیه و آله)} مي‌آمدند و از مِهر کم انتقاد مي‌کردند:

وقتي پيامبر _{(صلی الله علیه و آله)} علي _{(علیه السلام)} را به ازدواج فاطمه _{(علیها السلام)} درآورد، عده‌‌اي از مردم قريش آمدند و به پيامبر _{(صلی الله علیه و آله)} گفتند: تو با مهر کم فاطمه را به ازدواج علي درآوردي! پيامبر _{(صلی الله علیه و آله)} فرمود: من علي را به ازدواج فاطمه در نياوردم؛ بلکه خدا چنين کرد.^[10]

پس صِرف گزارش سخنان و طعنه‌هاي ديگران به پيامبر _{(صلی الله علیه و آله)}، به معناي نارضايتي حضرت فاطمه _{(علیها السلام)} از مهريه‌اش نيست و با عصمت و کمالات معنوي ايشان منافات ندارد.[11]

ثانياً تعبير حضرت فاطمه _{(علیها السلام)} «بمهرٍ خسيس» است که کلمه «خسيس»، در لغت هم به معناي قليل و کم آمده و هم به معناي «حقير»[12] و «الدّني»[13] و «رذل»[14] که در اين صورت، «خسيس» وصف کيفيت است؛ نه کميت. بنابراين حضرت فاطمه _{(علیها السلام)} مهريه مادي را پست و حقير و ناچيز مي‌داند و از رسول خدا _{(صلی الله علیه و آله)} مهريه‌اي مي‌خواهد که کمال معنوي باشد؛ ازاين‌رو پس از اينکه حضرت فاطمه _{(علیها السلام)} از مهر پايين شکوه کرد، پيامبر _{(صلی الله علیه و آله)} فرمود: «مهر تو را يک‌پنجم زمين و آسمان قرار دادم».

ثالثاً رواياتي که مي‌فرمايد مهريه حضرت زهرا _{(علیها السلام)} ربع زمين يا نصف زمين يا خمس آسمان و زمين يا شفاعت امت من است، در واقع در مقام بيان مقام معنوي حضرت زهرا _{(علیها السلام)} است؛ يعني حضرت فاطمه _{(علیها السلام)} مي‌خواهد بفرمايد ارزش من با اين مهريه‌هاي دنيايي، پايين مي‌آيد؛ ازاين‌رو از پيامبر _{(صلی الله علیه و آله)} درخواست کرده است که مهريه او را مقام معنوي قرار دهد. پس پيامبر _{(صلی الله علیه و آله)} مي‌فرمايد: «مهر او در آسمان يك‏‌پنجم‏ زمين است. پس هر كه در زمين راه برود، درحالى‌كه بر او و فرزندان او غضب كرده باشد، قدم زدن او در زمين حرام است تا روز قيامت».[15]

اين سخن به آن معناست که مردم موظف به پيروي از حضرت فاطمه (علیها السلام) و فرزندان ايشان هستند و اگر از آنها پيروي نکنند و با آنان دشمني کنند، اهل عذاب مي‌شوند. بر اساس اين روايت، وقتي مالک يک‌پنجم کره زمين، فاطمه زهراست و بقيه هم متعلق به پيامبر، امام علي، حسن و حسين _{(علیهم السلام)} است.

در روايت ديگر امام باقر _{(علیه السلام)} فرمود: «مهر فاطمه _{(علیها السلام)} يك‌پنجم دنيا و يك‌سوم بهشت بوده است و در زمين چهار نهر براى حضرت فاطمه (علیها السلام) است: نهرهاى فرات، نيل، نهروان و بلخ».[16]

همچنين امام صادق _{(علیها السلام)} مي‌فرمايد: «خداوند متعال، مهريه فاطمه _{(علیها السلام)} را يك‌چهارم دنيا قرار داده است و در آخرت نيز مهر او را ورود دوستدارانش به بهشت و دشمنانش به جهنّم».[17]

بر اساس اين حديث، اگر کسي پيرو آن حضرت شد، به بهشت مي‌رود؛ چون بهشت از آنِ او است؛ به عبارتي، حضرت فاطمه _{(علیها السلام)} مهريه واقعي خود را مهرية عرفي و مادي نمي‌داند؛ بلکه مهريه واقعي را ولايت و دوستي اهل بيت _{(علیهم السلام)} و نجات محبين ولايت از آتش مي‌داند.

[1]. کليني، الکافي، ج5، ص378.

[2]. اخطب خوارزم، مقتل الحسين، ج1، ص107؛ ابن طاووس، الطرائف في معرفة مذاهب الطوائف، ج1، ص254؛ اربلي، کشف الغمة، ج1، ص472.

[3]. ابن شهرآشوب، مناقب آل ابي‌طالب، ج3، ص352.

[4]. طبري آملي، دلائل الامامة، ص92.

[5]. محب‌الدين طبري، ذخائر العقبي، ج1، ص30؛ مناقب آل ابي‌طالب، ج3، ص350.

[6]. مناقب آل ابي‌طالب، ج3، ص351.

[7]. الکافي، ج5، ص376؛ مفيد، الارشاد، ج2، ص284؛ متقي هندي، کنز العمال، ج13، ص680.

[8]. قرماني، اخبار الدول و آثار الاول، ج1، ص257-258؛ دلائل الامامه، ص92.

[9]. ابن شهرآشوب، مناقب آل ابي‌طالب، ج3، ص351؛ شيخ صدوق، المقنع، ص302.

[10]. شيخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ج3، ص401؛ طوسي، الامالي، ص257.

[11]. مجلسي، روضة المتقين، ج8، ص177.

[12]. ابن فارس، معجم مقاييس اللغة، ج2، ص151.

[13]. ابن اثير، النهاية، ج2، ص31؛ ابن منظور، لسان العرب، ج6، ص64.

[14]. لسان العرب، ج6، ص64.

[15]. فتال نيشابوري، روضة الواعظين، ج1، ص147؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابي‌طالب، ج3، ص351؛ اربلي، کشف الغمة، ج1، ص472.

[16]. خصيبي، الهداية الکبري، ص378؛ طبري آملي، دلائل الامامة، ص92؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابي‌طالب، ج3، ص353.

[17]. طوسي، الامالي، ص668؛ مناقب آل ابي‌طالب، ج3، ص352.