نسخه خطی لباب المناسک سندی در کتابخانه دانشگاه آنکارا

معرف: احمد خامه‌یار

رحمت‌الله بن عبدالله سندی حنفی، از علمای سند (پاکستان امروزی) بود که در حدود سال 930 قمری در «دربیله» پاکستان به دنیا آمد. در سال 947 به گجرات هند و پس از چندی، به حرمین شریفین مهاجرت کرد و در مدینه منوره اقامت گزید. او در سال 993 در مکه مکرمه از دنیا رفت و در قبرستان معلات به خاک سپرده شد.

وی دارای تألیفات متعددی، عمدتاً در موضوعات فقهی، به ویژه در مناسک حج بوده است. از میان آثار وی می‌توان به کتاب‌های: جمع المناسک ونفع الناسک (معروف به منسک کبیر)، لُباب المناسک وعُباب المسالک (معروف به منسک متوسط)، کتاب منسک صغیر، تلخیص تنزیه الشریعة المرفوعة (اثر ابن عرّاق) و رساله غایة التحقیق ونهایة التدقیق اشاره کرد.

رحمت‌الله سندی، کتاب لباب المناسک یا منسک متوسط را در سال 962 قمری به پایان برده و آن را به چندین باب (هر باب شامل چند فصل) تقسیم کرده است. موضوعات برخی از ابواب کتاب عبارت است از: شرایط حج، مواقیت، محرّمات و واجبات و سنن و مستحبات حج، طواف، سعی صفا و مروه، وقوف عرفه، احکام مزدلفه، مناسک مِنی، جنایات، اِحصار، عمره و ...

او بخشی از پایان کتاب را نیز به شرح اماکن مقدس و زیارتی مکه و مدینه همچون مساجد محل نماز رسول خدا (ص) در مکه، قبرستان معلات، آداب زیارت پیامبر (ص) و مسجد نبوی، زیارت بقیع و کوه اُحُد، مساجد و چاه‌های آب منسوب به پیامبر (ص) در مدینه و مساجد منسوب به ایشان در مسیر مکه، اختصاص داده است.

کتاب لباب المناسک تا کنون دو بار منتشر شده است: بار نخست به کوشش شیخ ابراهیم عبدالغفّار، از سوی چاپخانه بولاق قاهره در سال 1287 قمری، و بار دوم به اهتمام عبدالرحیم بن محمد ابوبکر، از سوی دار قرطبه در بیروت در سال 1421 قمری. چاپ دوم بر اساس چاپ بولاق و یک نسخه خطی از کتاب در دارالکتب قاهره (که از پایان افتادگی دارد) تصحیح و منتشر شده است.

نسخه خطی دیگری از کتاب در کتابخانه دانشگاه آنکارا نگهداری می‌شود که در چاپ کتاب مورد استفاده قرار نگرفته است و گویا از آغاز افتادگی دارد. این نسخه شامل 318 برگ دارای صفحه‌شمار، به انضمام فهرست موضوعات کتاب در آغاز متن کتاب است. نسخه به خط نسخ تحریری نوشته شده و کتابت آن در سال 1077 قمری به پایان رسیده است.

رحمت‌الله بن عبدالله سندی حنفی، از علمای سند (پاکستان امروزی) بود که در حدود سال 930 قمری در «دربیله» پاکستان به دنیا آمد. در سال 947 به گجرات هند و پس از چندی، به حرمین شریفین مهاجرت کرد و در مدینه منوره اقامت گزید. او در سال 993 در مکه مکرمه از دنیا رفت و در قبرستان معلات به خاک سپرده شد.وی دارای تألیفات متعددی، عمدتاً در موضوعات فقهی، به ویژه در مناسک حج بوده است. از میان آثار وی می‌توان به کتاب‌های: جمع المناسک ونفع الناسک (معروف به منسک کبیر)، لُباب المناسک وعُباب المسالک (معروف به منسک متوسط)، کتاب منسک صغیر، تلخیص تنزیه الشریعة المرفوعة (اثر ابن عرّاق) و رساله غایة التحقیق ونهایة التدقیق اشاره کرد.

رحمت‌الله سندی، کتاب لباب المناسک یا منسک متوسط را در سال 962 قمری به پایان برده و آن را به چندین باب (هر باب شامل چند فصل) تقسیم کرده است. موضوعات برخی از ابواب کتاب عبارت است از: شرایط حج، مواقیت، محرّمات و واجبات و سنن و مستحبات حج، طواف، سعی صفا و مروه، وقوف عرفه، احکام مزدلفه، مناسک مِنی، جنایات، اِحصار، عمره و ...

او بخشی از پایان کتاب را نیز به شرح اماکن مقدس و زیارتی مکه و مدینه همچون مساجد محل نماز رسول خدا (ص) در مکه، قبرستان معلات، آداب زیارت پیامبر (ص) و مسجد نبوی، زیارت بقیع و کوه اُحُد، مساجد و چاه‌های آب منسوب به پیامبر (ص) در مدینه و مساجد منسوب به ایشان در مسیر مکه، اختصاص داده است.

کتاب لباب المناسک تا کنون دو بار منتشر شده است: بار نخست به کوشش شیخ ابراهیم عبدالغفّار، از سوی چاپخانه بولاق قاهره در سال 1287 قمری، و بار دوم به اهتمام عبدالرحیم بن محمد ابوبکر، از سوی دار قرطبه در بیروت در سال 1421 قمری. چاپ دوم بر اساس چاپ بولاق و یک نسخه خطی از کتاب در دارالکتب قاهره (که از پایان افتادگی دارد) تصحیح و منتشر شده است.

نسخه خطی دیگری از کتاب در کتابخانه دانشگاه آنکارا نگهداری می‌شود که در چاپ کتاب مورد استفاده قرار نگرفته است و گویا از آغاز افتادگی دارد. این نسخه شامل 318 برگ دارای صفحه‌شمار، به انضمام فهرست موضوعات کتاب در آغاز متن کتاب است. نسخه به خط نسخ تحریری نوشته شده و کتابت آن در سال 1077 قمری به پایان رسیده است.