نشست علمی «گونه‌شناسی تحلیلی- انتقادی تکفیر» برگزار شد

در نشست علمی «گونه‌شناسی تحلیلی- انتقادی تکفیر» که با همکاری مشترک پژوهشکده حج و زیارت و مؤسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی در قم برگزار شد، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی زندی، به عنوان ارائه دهنده بحث، بر صحت تکفیر فقهی شرعی برخواسته از مبانی دینی، تاکید کرد.

در این نشست علمی که روز دوشنبه، اول خرداد 1402، به دبیری حجت الاسلام والمسلمین حسینعلی در سالن جلسات پژوهشکده حج وزیارت برگزار شد، حجت‌الاسلام والمسلمین زندی بیان کرد: همانطور که فقهای شیعه و سنی، غالیان را به جهت شرک در ربوبیت و الوهیت و قادیانیه را به جهت عدم قبول خاتمیت، تکفیر کرده‌اند؛ در تقابل با تکفیر صحیح شرعی، تکفیر فقهی باطل وجود دارد که محور اصلی نشست درباره گونه‌های مختلف تکفیرهای باطل بود. در این نشست علمی، مطرح شد که تکفیر فقهی باطل یا دارای مبنا است و یا بدون مبنا و بر اساس انگیزه‌های مختلف صورت گرفته است.

وی گفت از آنجا که تکفیر وهابیت بر اساس یک گفتمان انحرافی از اسلام است، نشان از مبنای و نگرش خاصی از توحید و شرک در تکفیر مسلمانان دارند به نحوی که این نگرش خاص و انحرافی از توحید و شرک قابل حل نیست مگر آنکه وهابیان دست از ماهیت اصلی خود یعنی این گفتمان انحرافی از توحید و شرک بردارند؛ اما تکفیری که در بین مذاهب اسلامی است دارای مبنا نیست؛ زیرا یا از سر جهل و نادانی است و یا دارای انگیزه‌های خاص کلامی یا سیاسی و یا تغلیظی(برخورد شدید با مخالف) است.

حجت‌الاسلام والمسلمین زندی درباره تکفیر فقهی که از روی جهل باشد گفت روشن است که این تکفیر مخالف مبنای فقهی اسلامی است؛ زیرا یا جهل به مبانی مذهبی خویش و یا جهل به مبانی مذهب تکفیرشونده دارد؛ در هر دو صورت نشان می‌دهد که فرد جاهل به مبانی مذهبی، در تکفیر فقهی مخالف با مبانی مذهبی عمل کرده است.

وی همچنین درباره تکفیری هم که از روی انگیزه‌های سیاسی و یا کلامی و تغلیظی باشد معتقد بود که مخالف مبانی فقهی اسلامی خواهد بود؛ زیرا تکفیر با انگیزه‌ی کلامی، مربوط به امور آخرتی است و ربطی به احکام اسلامی در دنیا ندارد؛ چنین تکفیری نیز مخالف مبانی مذهبی فقهی در احکام و امور دنیایی است. تکفیر با انگیزه سیاسی نیز مخالف با مبانی مذهبی است لذا مبنایی ندارد؛ زیرا تکفیرکننده برخلاف مبانی مذهبی، دست به تکفیر می‌زند تا در یک مقطع خاصی از زمان بتواند اهداف سیاسی خود را پیش ببرد و استمراری ندارد. همچنین تکفیر با انگیزه تغلیظی نیز مخالف مبانی مذهبی است؛ زیرا تکفیر فقهی با انگیزه تغلیظی سر از احکام اسلامی مانند خروج از دایره اسلام در می‌آورد، در حالی که هدف از تغلیظی بودن تکفیر، چنین احکامی را به دنبال ندارد.

وی در پیان سخنان خود به این نتیجه رسید که تکفیرهای وهابیت، تکفیری باطل و از روی مبنا و گفتمان خاصی از توحید و شرک است و قابل حل نیست؛ زیرا اگر وهابی مکفِّر، تعصبی نداشته باشد و با تفهیم بطلان تکفیرش، در صورتی می‌تواند دست از تکفیرش بردارد که دست از مبانی خویش یعنی گفتمان تکفیری وهابیت بردارد. اما تکفیرهای باطلی که در بین مذاهب اسلامی وجود دارد نه تنها موافق با مبانی مذهبی نیست بلکه مخالف با مبانی مذهبی است لذا با بیان نمونه‌های مختلف از تکفیرهایی که در بین مذاهب صورت گرفته و تبیین مخالفت آنها با مبانی مذهبی، قابل حل خواهد بود و تکفیر کننده بدون تغییر مذهب دست از تکفیر باطل خود برمی‌دارد.