التحليق الي البيت العتيق

اين كتاب گزارش سفر حج عبدالهادي تازي، نويسنده و ديپلمات مغربي، به سال 1378ق./1959م. همراه با هيئت سياسي و فرهنگي كشور مغرب به حج است. گزارش‌هاي نويسنده از ديدارهايش با چهره‌هاي فرهنگي و برخي مسؤولان حجاز و نيز شرح گروه‌هاي حج‌‌گزار، بخشي از تاريخ اجتماعي مكه در دوران معاصر را بازتاب مي‌دهد. (تصوير شماره 18)

عبدالهادي تازي به سال 1339ق./1921م. در شهر فاس كشور مغرب زاده شد. دوره ابتدايي و دبيرستان را در آن شهر به پايان برد و تحصيلات خود را در دانشگاه‌هاي قرويين، محمد الخامس و اسكندريه تا درجه دكتري در رشته ادبيات به سال 1399ق./1971م. ادامه داد. او عضو بسياري از گروه‌ها و انجمن‌هاي بين المللي علمي و فرهنگي مانند انجمن ادبيات عرب در قاهره و شوراي مؤسسان آكادمي كشور مغرب بود. وي به سياست دلبستگي داشت و سال‌هاي بسيار به عنوان سفير كشورش در كشورهايي چون عراق و ليبي و ايران (1391ق./1979م.) خدمت كرد. از او آثاري پرشمار در تاريخ، تصحيح متون و علوم سياسي، از جمله دو كتاب در باره تاريخ معاصر ايران و روابط ايران و مغرب، بر جاي مانده است. (ص125-132) از آثار او در موضوع حج مي‌توان به كتاب رحلة الرحلات (رياض، 2005م.) اشاره كرد كه گزارشي مشروح از صد سفرنامه حج نويسندگان سرزمين‌هاي مغرب تمدن اسلامي، خواه نسخه خطي و خواه كتاب‌هاي چاپي، است. وي همچنين تصحيحي از سفرنامه ابن بطوطه در چهار جلد (فاس، 1995م.) به دست داده است.

عبدالهادي تازي به سال 1378ق./1959م. در سِمت رئيس بخش فرهنگي وزارت تربيت مغرب همراه با هيئتي رسمي روانه حج شد. اين هيئت هر سال از اين كشور همراه با صره مغربي شامل هدايايي براي حرمين و نامه‌اي خطاب به پادشاه عربستان بود، به حج مي‌رفت. (ص9-14)

التحليق الي البيت العتيق (پرواز به سوي بيت عتيق) بر پايه يادداشت‌هاي سفر، چهل سال پس از سفر حج نگاشته شده است. (ص11) او افزون بر ارائه گزارشي از زيارت مكه و گزاردن مناسك حج (ص58، 72، 78-89)، زيارت مدينه (ص35-49)، و بيان گوشه‌اي از احوال روحاني خود (ص50-51) به شرح ديدارهايش با چهره‌هاي مهم فرهنگي برخي كشورها و ثبت رفتار حج‌‌گزاران و زائران كشورهاي گوناگون پرداخته است. (ص38) تازي در جده و مدينه و مكه، با چهره‌هاي فرهنگي و مذهبي و علمي مانند شيخ عبدالقدوس انصاري رئيس مجله منهل (ص30)، محمد صفوت رئيس دانشگاه مصر (ص45)، احمد حسن نماينده اندونزيايي‌هاي مقيم مكه (ص60)، و محمود حريري از كارمندان وزارت كشور عربستان و عضو هيئت گسترش حرم (ص98) ديدار كرده است. موضوع گفت‌وگو در اين ديدارها بيشتر رويدادهاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي كشورهاي گوناگون و مسائل مربوط به حج بوده است. (ص31-32) او در جده به ديدار وليعهد (ص28) و امير فهد وزير معارف عربستان (ص34) و در مكه همراه بزرگان ديگر كشورها به ديدار ملك سعود پادشاه عربستان رفته و سخنراني او را به طور كامل در كتاب خود آورده است. (ص63-70)

تازي در گزارش سفر به مكه، در شرح اعمال و مناسك به يادكرد اعمال بسنده كرده (ص57-60) و در ميان آن‌ها از رفتار مردم و امكانات رفاهي مانند آمبولانس‌ها و خدمات درماني و بهداشتي سخن گفته است. (ص78-81) آداب و رسم‌هاي مردم مغرب و ديگر كشورها در سفر حج، از ديگر موضوعات كتاب او است. (ص21، 24)

اختلاف ساعت و تقويم كشور عربستان با ديگر كشورها در آن هنگام براي تازي گيرا و در همان حال، گيج كننده بوده؛ زيرا ساعت كشور عربستان تابع ساعت جهاني گرينويچ نبوده و به همين سبب، او تاريخ و وقت كشور مغرب را ملاك يادداشت‌هاي خود قرار داده است. (ص28)

به دليل جايگاه سياسي و موقعيت ويژه هيئت مغربي، تازي در مدينه توانسته است درون روضه پيامبر9 را زيارت كند و در آن جا نماز گزارد (ص49-51) و در مكه نيز در مراسم شست‌وشوي كعبه شركت كند. (ص72-74) او در مدينه و مكه به عنوان يكي از اعضاي اين هيئت، به تقسيم هدايا ميان خانواده‌هايي كه هر سال از پادشاه مغرب صله دريافت مي‌كردند، پرداخته است. (ص38، 75)

كتاب به سال 1422ق. در انتشارات دارالملك عبدالعزيز در رياض در 144 صفحه وزيري به چاپ رسيده است.

منابع

رحلة ابن بطوطه: ابن بطوطه (م.779ق.)، به كوشش التازي، الرباط، المملكة المغربيه، 1417ق.

فاطمه محمد