مسلمانان روسي، بيش از دوازده قرن، بدون در نظر گرفتن مسافت طولاني راه و مشكلات و مخارج فراوان مسير، براي براي انجام فريضه حج رهسپار عربستان ميشدند. از اين رو مسافرت مسلمانان روسي به كشورهاي عربي و ايجاد ارتباطات ميان آنها زمينه را براي نزديكي ميان كشور روسيه با خاورميانه و به ويژه جهان عرب، فراهم ميكرد.
زائران روسي نقش مؤثري در برقراري روابط سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي ميان دولتمردان روسيه با مقامات عالي عربي و تركي، در امپراتوري عثماني ايفا كردند. همچنين تأثير بسياري در ايجاد رابطه ميان مردمان هر دو سرزمين داشتند. نتيجه اين ارتباطات، غني شدن فرهنگ ديني مردم روسيه و بلغارهاي مسلمان ساكن ولگا و كام و قپچاقها بود كه اجداد تاتارها و ملتهاي قفقاز كنوني ميباشند.
انجام اين مراسم توسط مسلمانان روسي، دولت را خواه ناخواه وادار ميكرد كه به مراسم ديني مسلمانان خود توجه كند. حكومت در ابتدا مسلمانان را از انجام اين فريضه منع ميكرد، اما به تدريج از سختگيريهاي خود كاست و مسلمانان اجازه يافتند در مراسم حج شركت كنند، بعدها نيز به حمايت از آنها پرداخت و آنان را در زمينه هاي مختلف ياري رساند.
اين كتاب، مجموعه جديدي است كه با رويكردي پژوهشي ـ تحليلي به حجگزاري مسلمانان روسي در دورههاي مختلف تاريخ، ميپردازد. مطالب اين كتاب در پنج فصل با اين عناوين تنظيم شده است:
فصل اول: سفرنامه هاي حجاج مسلمان ماوراءالنهر و تركستان؛
فصل دوم: گزارش ها و سفرنامه هاي منتخب از اتباع مسلمانان توسط دولت روسيه؛
فصل سوم: گزارش ها و سفرنامه هاي منتخب از اتباع غير مسلمان توسط دولت روسيه؛
فصل چهارم: سفرنامه هايي كه توسط خود مسلمانان به صورت شخصي نوشته شده؛
فصل پنجم: پيوستها (شامل حج نامه هاي تاتارهاي قازان، استانبول در حج نامه هاي تاتاري زبان و نگاهي به پيشينه حج گزاري قزاق ها).
كتاب جج گزاري مسلمانان روسيه نوشته خانم اسرا دوعان در پژوهشكده حج و زيارت تهيه شده است و در زمستان 1392 توسط نشر مشعر منتشر شده است.