تخریب قبور معمولاً محکوم است

به مناسبت هشتم شوال، سالروز تخریب حرم‌های مطهر ائمه علیهم السلام در بقیع، وبینار تخصصی «زیارات مزارات ائمه بقیع از دیدگاه اهل سنت» به همت دفتر پژوهشکده حج و زیارت در خراسان رضوی و همکاری مدیریت آموزش و نیز مدیرت امور اهل‌سنت بعثه مقام معظم رهبری روز یکشنبه ۱۸ خرداد ۱۳۹۹با حضور آیت‌الله یوسفی غروی پژوهشگر و استاد سطح عالی حوزه، آخوند عبدالحی میرزاعلی، امام جمعه اهل سنت شهرستان آق قلا، آخوند عبدالجلیل فرهمند، محقق و مدرس حوزه علمیه اهل‌سنت شهرستان کلاله برگزار شد.

مشروح سخنان جناب آخوند عبدالحی میرزا علی به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله الّذی نوَّرَنا بنور اکرم العالمین و ارسله بشیراً و نذیراً للخلق اجمعین والصلوه والسلام علی محمد صلی الله علیه وعلی آله وصحبه وسلم عربیً قریشیٌ هاشمیٌ سید الانبیاء و المرسلین و علی آله و صحبه اجمعین.

عرض سلام و ادب و احترام دارم خدمت همه عزیزان بزرگواران حضرت آیت‌الله حاج آقاي غروی، حاج آقای احمری عزیز حاج آقای افضل آبادی و برادر عزیز حاج آخوند فرهمند و تقدیر و تشکر می‌کنم از حاج آقای احمری حاج آقای افضل آبادی و همه عزیزانی که در جهت تدارک و برنامه‌ریزی این نشست زحمت کشیدند بی‌نهایت سپاسگزارم.

بحث [امروز] زیارت ائمه بقیع از دیدگاه اهل سنت است. معمولاً همه مسلمانان بر این باورند: طبق فرمایش علما، «زيارت قبورمستحبه للرجال و النساء» است. یعنی برای همه مردان و زنان زیارت قبور مستحب است. البته این به صورت مطلق آورده شده، چه قبوری؛ حتی قبور افراد عام مثل همه كساني که درقبرستان مسلمانان دفن شده‌اند مثل خیلی از عزیزانی که فقط به خداوند متعال پیامبر بزرگوار اسلام و قرآن و ایمان و اعتقاد دارند ولی در عمل هیچ‌گونه عملی انجام نمی‌دهند زیارت همه مسلمانان مستحب است، چه برسد به بقیع و زیارت ائمه اطهار _{(علیهم السلام)} و اهل بیت پیامبر بزرگوار اسلام.

بی‌تردید جنگ‌هایی که در قرون گذشته بین اهل نجد، به دلیل اختلافاتی که میان آل سعود و ترکهای آن منطقه ایجاد شده بود، باعث شده که آل سعود و وهابیان تهمت هایی آنچنانی به پیامبر بزرگوار اسلام، اولیاءالله و سایر انبیا وارد کنند و معمولاً آنچه که در کتب مشخص است. منشاء این تهمت‌های وهابیان این حدیث پیامبر بزرگوار اسلام است که می‌فرماید: «لا تشدُّ الرّحال الا إلى ثلاثة مساجدَ، المسجد الحرام و مسجدي هذا و المسجد الاقصی». (رياض الصالحين متفق عليه) یعنی سفرنكنيد جز به این سه مسجد مسجد الحرام، مسجدالنبي و مسجد الاقصی. «معمولاً این حدیث را وهابیون ربط می‌دهند به این که به زیارت قبور پیامبران و صالحین نباید بروند و معمولاً می‌گویند که پیامبر بزرگوار اسلام هیچ وقت عنوان نکرده‌اند که حتما به زیارت قبور بروید. حاج آقای غروی بزرگوار بسیار متین و کاملاً محققانه و مدبرانه فرمودند که اوایل اسلام کسانی که زیر خاک آرمیده بودند در قبرستان بقیع، یا طبق فرمایش اهل سنت جنة البقیع، معمولاً از کسانی بودند که اصلاً اهل اسلام نبودند یا اینکه آن اوایل اسلام که بت پرستی رایج بود خدای نكرده با زيارت قبور، قبرپرستي رايج نشود. احتمالاً به اين دلايل بوده كه زيارت قبور را منع كرده است.

همچنين از بریدة _{(رضی الله عنه)} نقل است كه قال رسول الله _{(صلی الله علیه و آله)} «کنت نهیتکم عن زیارة القبور فزوروها». (رياض الصالحين ،رواه المسلم). يعني پیامبر بزرگوار اسلام می‌فرمایند من قبلاً شما را از زیارت قبور نهی کرده بودم ولی از اين به بعد قبور را زیارت بکنید «نگفته‌اند فقط اهل بیت من را، نگفته‌اند فقط افراد خاص را، نگفته‌اند فقط اصحاب کرام را، [فرمودند] فزوروها «همه قبور را زیارت بکنید». حتی در یک روایتی می‌فرمایند «فمن اراد عن یزور القبور فليزر فإنها تذكرنا بالآخرة». (رياض الصالحين، رواه المسلم). یعنی هر کسی که اگر اراده زیارت قبور را داشته باشد به زیارت قبور برود زیرا که زیارت قبور، انسان را به یاد آخرت می‌اندازد. و این نشان از استحباب زیارت قبور برای همه مسلمانان است. معمولاً بعضی از افراد می‌گویند اين مختص مردان است و برای زنان جایز نیست اینجا ممکن است با کلمه مذکر آورده باشد [اما] این استحباب برای همه است نه فقط مردان، در ترجمه ریاض الصالحین مصنف کتاب آورده است هدف از زیارت چند قسم باید باشد؛

]اول] اینکه زیارت خاص که جهت یادآوری مرگ و آخرت باشد.

[دوم] اینکه جهت دعا صورت بگیرد، برای آن عزیز بزرگواری که زیر خاک آرمیده است. یعنی برای آن عزیز دعا کنیم و اگر چنانچه داریم می‌بینیم یا می‌دانیم که عزیز بزرگوار زیر خاک آرمیده بهتر از ما است، باتقواتر و پرهیزگارتر از ماست یا اینکه [از] اولیاء و صلحا و شهدا است یا اینکه ائمه اطهار است، حتماً جهت متوسل شدن، این عزیزان را واسطه قرار دهیم؛ خدایا خداوندا پروردگارا، من این عزیز بزرگواری که زیر خاک آرمیده، این شهید بزرگوار، این اصحاب کرام، این اولیا الله، این ائمه اطهار _{(علیهم السلام)}، این اهل بیت پیامبر بزرگوار اسلام را واسطه قرار می‌دهم، بخاطر اين بزرگوار گناهان ما را عفو بفرمایید. درست است قرآن کریم می‌فرماید {ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ} یعنی «مرا بخوانيدتا استجابت كنم شما را». به عنوان مثال، اگر خدایی نکرده میان دو تا برادر بزرگواری کدورتی ایجاد بشود، اختلافی ایجاد بشود، کدام بزرگوار باید ورود بکند؟ معمولاً یک واسطه گر براي حل اختلاف میان این دو عزیز بزرگوار نیاز است . مثل علماء، سادات بزرگوار، این عزیزان باید ورود بکنند. اینها حرمت دارند به همین خاطر وقتی که می‌بینیم که این عزیز بزرگواری که زیر خاک آرمیده، ائمه اطهار _{(علیهم السلام)} اهل بیت پیامبر بزرگوار اسلام، یا اولیاءالله یا شهدا است، حتماً باید [درخواست و دعا کرد] چون همه این عزیزان نزد خداوند متعال از ما بهترند و بالاتر. پس حتما موقع دعا کردن باید اینها را مد نظر قرار بدهیم. برای خودمان واسطه قرار بدهیم.

و اینکه زیارت قبور برای ادای حق است. اگر عزیز بزرگوار زیر خاک آرمیده، دوست ما باشد از بستگان ما باشد مخصوصاً والدین ما باشد حتماً حتماً حق است. به هر حال وظیفه است این حق آن عزیز بزرگوار زیر خاک آرمیده است و وظیفه ما است که زیارت پدر و مادر والدین دوستان بستگان برویم. پیامبر بزرگوار اسلام می‌فرمایند «من زار قبر والدیه یوم الجمعه کانت حجة» (رياض الصالحين، رواه المسلم). [یعنی] «هرکسی که به زیارت قبر والدین خود مخصوصاً روز جمعه برود انگار یک حج انجام داده است». پس بر ما لازم است که حتماً به زیارت قبور برویم. عن عایشه رضی الله تعالی عنه قالت «کان رسول الله _{(صلی الله علیه و آله)} کل ما کان لیلة من رسول الله _{(صلی الله علیه و آله)} یخرج من آخر الیل الی البقیع فیقول «السَّلَامُ عَلَیکُمْ دَارَ قَوْمٍ مُؤْمِنِینَ وَأَتَاکُمْ ما تُوعَدُونَ غَدًا مُؤَجَّلُونَ وَإِنَّا إن شَاءَ الله بِکُمْ لَاحِقُونَ اللهم اغْفِرْ لِأَهْلِ بَقِیعِ الْغَرْقَدِ» (رياض الصالحين، رواه المسلم). حضرت عایشه ام‌المومنین رضی الله تعالی عنه می‌فرمایند «در شبی که پیامبر بزرگوار اسلام کنار من بود آخرهای شب معمولاً به بقیع می‌رفت و دقیقاً سلام می‌داد: السلام علیکم دار قوم المومنین یعنی سلام بر شما باد ای قوم مومنان ای کسانی که زیر خاک آرمیده اید در بقیع آنچه که دیروز برای شما وعده داده شده بود امروز برای شما آمده است و اگر خدا بخواهد به شما می‌پیوندیم خدایا اهل بقیع غرقد را بیامرز. اگر پیامبر بزرگوار اسلام به زیارت قبور می‌رفت؛ مخصوصاً به زیارت بقیع، وظیفه ما است به عنوان مومن و مسلمان، به عنوان راهرو، به عنوان کسی که پیامبر بزرگوار اسلام را قبول داریم، حتماً آنچه که پیامبر بزرگوار اسلام از ما خواسته و حتی عمل کرده، عمل بکنیم. و در حد توان حتما پیرو پیامبر بزرگوار اسلام باشیم. و پیامبر بزرگوار اسلام را الگوی خود قرار بدهیم.

وعن بُرَيدَةَ رضی الله تعالی عنه قَالَ: كَانَ النَّبِيﷺ يعَلِّمُهُمْ إِذا خَرَجُوا إِلى المَقابِرِ أَنْ يقُولَ قَائِلُهُم: السَّلامُ عَلَيكُمْ أَهْلَ الدِّيارِ مِنَ المُؤْمِنِينَ والمُسْلِمِينَ، وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لاحِقُونَ، أَسْأَلُ اللَّه لَنَا وَلَكُمُ العافِيةَ. (رياض الصالحين، رواه المسلم).

پیامبر بزرگوار اسلام معمولاً تعلیم می‌دادند که هر وقت به قبرستان و زیارت قبور می‌روید بگویید «السلام علیکم اهل الدیار من المومنین والمسلمین» یعنی «سلام بر شما باد ای اهل این دیار، ای اهل این منزل از مومنان و مسلمانان»؛ «و انا ان شاءالله بکم لاحقون» یعنی «اگر خداوند متعال بخواهد ما نیز به شما خواهیم پیوست». «اسال الله لنا و لکم العافیه» یعنی «برای خودم و برای شما عافیت می‌طلبم». چنین کلماتی را پیامبر بزرگوار اسلام از ما خواسته است.

فرزندان آدم معمولاً آرزوهای بزرگ و طول و دراز دارند در این دنیای فانی، حریص هستند

در حدیث شریف نیز آمده است که: «يهرم ابن آدم ويبقى معه اثنتان الحرص والأمل» (تفسير نورالانوار، ج1، ص62). یعنی «فرزندان آدم پیر میشود اما دو چیز همراه وی باقی می‌ماند حرص و آرزوهای دور و دراز». باید بدانیم که زیارت قبور از بهترین داروهای شفابخش برای سنگدلان می‌باشد. زیرا که زیارت قبور یاد آورنده مرگ و آخرت است. ازاین‌رو علما بر جواز زیارت قبور برای مردان و زنان اتفاق نظر دارند. اگر چنانچه زنان جدا از مردان به زیارت قبور بروند این کار برای همه بهتر است و هیچ فتنه‌ای نیز ایجاد نخواهد شد. اگر چنانچه زنان و مردان به صورت مختلط به صورت دسته جمعی وارد یک مکانی بشوند حتی زیارت احتمال فتنه وجود دارد. در این صورت جايز ندارد و اگر چنانچه زنان و مردان جداگانه به زیارت بروند هیچ اشکالی ندارد. «زیارت قبور مستحبه للرجال و النساء». معمولاً زیارت قبرستان مخصوصاً بقیع آداب خاصی دارد. آداب خاصی را باید رعایت بکنیم. باید سر قبر برویم و به وی سلام بکنیم، سپس برای خودمان برای تمام مسلمانان و برای عزیز بزرگواری که زیر خاک آرمیده است رحمت و مغفرت طلب بکنیم. زیرا زیارت قبور قلب را نرم، و چشم ها را اشکبار گردانیده، و آخرت را به یاد می‌آورد.

علما گفته‌اند که سه چیز درمانگر قلب است؛

1. طاعت خداوند متعال جل جلاله،

2. بسیار یاد کردن مرگ، معمولاً یادآوری مرگ و زیارت قبور برهم زننده لذتهاست. پیامبر بزرگوار اسلام زمانی که عزرائیل آمده بود که برای قبض روح، پیامبر بزرگوار اسلام به حضرت فاطمه _{(علیها السلام)} فرمود یا فاطمه برو در را باز کن که چه کسی‌ست. حضرت فاطمه _{(علیها السلام)} فرمودند که حتماً زائری است که برای عیادت شما آمده. پدر عزیز، پیامبر بزرگوار اسلام فرمودند: برو در را باز کن، حضرت فاطمه در را باز کردند، عزرائیل فرمودند: «السلام علیکم یا اهل بیت نبوته و الرسالته». حضرت فاطمه فرمود من کسی را نمی‌بینم اما صدا را شنیدم. پیامبر بزرگوار اسلام که داخل اتاق بودند جواب سلام را داده و فرمودند «هذا هادم اللذات ومفرق الجماعات وميتّم البنين والبنات تفتحى له الباب» یعنی «کسی که لذت‌های مادی را قطع می‌کند انسان را از جماعت جدا می‌کند و دختران و پسران را یتیم می‌گرداند». یعنی همان عزرائیل بود و مرگ بود. پس بسیار یاد کردن مرگ برهم زننده لذتها است. «هذا هادم اللذات».

3. زیارت قبور مسلمانان، ما باید همیشه به زیارت قبور برویم و یادآوری مرگ و آخرت را مد نظر قرار بدهیم که باعث می‌شود که لذت‌های مادی از بین برود.

افضل آبادی

جناب آخوند میرزا علی من عذر می‌خوام خیلی ممنون هستیم من می‌خواهم بیشتر نظر حضرتعالی را راجع به این تخرببی که انجام شد دیدگاه علما و اندیشمندان حنفی راجع به این تخریب بدانم این که دیدگاهتان چی است موضع اندیشمندان حنفی نسبت به این تخرببی که انجام شد را هم بفرمایید.

میرزا علی عبدالحی

بله، اهل سنت مخصوصاً مذهب احناف، علاوه بر این که زیارت قبور را قبول داریم هیچ وقت قبول نداریم که وهابیان و برخی از افراد به هر حال منحرف بیایند آن بقاع و قبور را تخریب بکنند. تخریب قبور معمولاً محکوم است. وهابیون 2 بار (در2 مرحله) قبور ائمه اطهار _{(علیهم السلام)} وساير قبور را تخریب کردند. مرحله اول تقریباً سال 1318هجري قمري بود تخريب نموده‌اند. که ترکها با میانجی‌گری برخی از مسلمانان که علیه وهابیان اعتراض داشتند، خوشبختانه مرحله اول کم و بیش اصلاح شد. ولی مجددا در مرحله دوم، همین وهابی‌ها در سال 1344 هجری قمری قبور را تخریب کردند. اما اینها اين دفعه با قدرت زر و زور و در بعضي موارد از مردم عامی و برخی از افرادي که آن زمان دستی در کار داشتند فتوا می‌گرفتند و از طریق همین فتواها می‌آمدند قبور را تخریب می‌کردند.

معمولاً فكر مي كرديم آن اوایل فقط سیل و زلزله است که قبور را تخریب می‌کند. اما وهابیان بدتر از سیل و زلزله بودند که قبور را تخریب کردند و حتي بسیاری از عتیقه جاتی که آن زمان در آرامگاهها وحتي روی قبر مبارک پیامبر بزرگوار اسلام و برخی از اهل بیت _{(علیهم السلام)} بودند، همه را به یغما بردند. حقیر به عنوان یک طلبه اهل سنت تخريب قبور را شدیداً محکوم می‌نمايم. و بدانیم که زیارت قبور لازمه هر فرد مومن و مسلم است از اين نظر كه انسان را به آخرت مي‌اندازد.

حضرت علی _{(علیه السلام)} فرموده‌اند از پیامبر بزرگوار اسلام روایت است که «هرکس بر قبرها بگذرد و سوره اخلاص را 11 بار بخواند و به مردگان ایثار ثواب بکند همانقدر که به آنها ثواب می‌رسد به او هم خواهد رسید».

از حضرت انس بن مالک _{(رضی الله عنه)} روایت شده «هر کسی سوره یاسین را هنگام عبور بر قبرها بخواند از عذاب آنها کاسته می‌شود» یا در قولی می‌گوید «کسی که مرگ را زیاد یاد بکند به سه نعمت و کرامت دست پیدا می‌کند شتاب در توبه، مناعت قلبی، شور و نشاط در عبادت و نیایش». البته در مورد زیارت، خود پیامبر بزرگوار اسلام حتی می‌فرماید «من زار قبری وجبت له شفاعتی» يعني هركسي كه قبر مرا زيارت كند شفاعت من بر او واجب مي شود مسلما این نشان از لازم بودن زیارت است فرمایش برخی از احادیث دیگر مستحب بودن زیارت را برای ما نشان می‌دهد و مشخص می‌کند که حتماً باید زیارت داشته باشیم چرا که زیارت قبور باعث رقت قلب، صمیمی بودن و یادآوری آخرت خواهد بود.

پیامبر بزرگوار اسلام می‌فرمایند:

اتانی جبرئیل علیه السلام فقال لی يا مُحَمَّدُ عِشْ مَا شِئْتَ فَإنَّكَ مَيتٌ ! وَ أَحْبِبْ مَنْ شِئْتتَ فَإنَّكَ مُفَارِقُهُ! وَاعْمَلْ مَا شِئْتَ فَإنَّكَ مجزي به.

ای پیامبر هر طور که دلت خواست زندگی کن اما بدان که خواهی مرد، در این دنیای فانی هر چه را که می‌خواهی دوست بدار اما بدان که از آن جدا خواهی شد، و هر آنچه را که دوست داری عمل کن اما بدان که طبق اعمالت جزا و پاداش خواهید داشت.

بدانیم که پیامبر بزرگوار اسلام مبرا از گناه است وبه عبارتي معصوم است. مخاطب اصلي این حدیث ما هستيم و مستقیماً به ما خطاب است. در این دنیای فانی ما باید طوری عمل بکنیم که و بدانیم در اعمالمان، رفتارمان، کردارمان، گفتارمان، از هر آنچه که دوست داریم جدا خواهیم شد و آنچه که عمل می‌کنیم جزا و پاداش خواهیم گرفت و آخر الامر از این دنیای فانی به دنیای باقی رحلت خواهیم کرد. پس از همه عزیزان می‌خواهم همیشه یادآور مرگ باشند. حتی پیامبر بزرگوار اسلام می‌فرمایند «احب الله من احب حسینا»؛ «خداوند متعال دوست می‌دارد کسی که امام حسین را دوست بدارد». امام حسین از اهل بیت پیامبر بزرگوار اسلام است. حالا اینجا قید امام حسین آمده، [اما] همه اهل بیت پیامبر بزرگوار اسلام را باید دوست داشته باشیم. و باز در حدیثی دیگر می‌فرماید:

احب الله لما یغذوکم من نعمه و احبونی بحب الله تعالی و احبوا اهل بیتی لحبتی.

خداوند متعال را به خاطر نعماتی را که برای ما ارزانی داشته دوست بداریم و می‌فرماید مرا دوست بدارید به خاطر اینکه خداوند متعال مرا دوست دارد، و اهل بیتم را دوست بدارید به خاطر اینکه من آنها را دوست دارم.

یا طبق متن قرآن کریم می‌فرماید:

{قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى}.

ای مردم، ای اصحاب کرام، ای یارانم، من در برابر رسالتم و در برابر راهنمایی و ارشادهایی که برای شما انجام می‌دهم هیچگونه اجر و پاداشی از شما نمی‌خواهم مگر محبت و مودت نسبت به اهل بیتم.

پس وظیفه داریم که نسبت به اهل بیت پیامبر بزرگوار اسلام، حالا چه عزیزانی که در بقیع آرمیده اند، چه در ایران اسلامی، چه در سوریه و چه در عراق، هیچ تفاوتی ندارد به اهل بیت پیامبر بزرگوار اسلام حتماً و حتماً باید محبت، مودت و احترام قائل شويم و همیشه از دور و نزدیک باید زیارت بکنیم ان‌شاء‌الله.

باز هم من تقدیر و تشکر می‌کنم از همه عزیزان و بزرگواران مخصوصاً حاج آقای احمری عزیز حاج آقای افضل آبادی عزیز که برنامه‌ریزی کردند و این نشست را تدارک دیدند بی‌نهایت سپاسگزارم.