حسین الاصغر بن امام علی بن الحسین السجاد (علیه السلام)

امام سجاد _{(علیه السلام)} دو پسر به نام حسين داشت: يكي حسين اصغر و ديگري حسين اكبر ^{(فخر رازی، 1377ش، ص161)} حسين اکبر از امام باقر _{(علیه السلام)} بزرگ‌تر بود. ازاين‌رو فرزند ديگر خود را حسين اصغر ناميد ^{(ابن طقطقی، 1415ق، ص281) او} در زهد و تقوا، شبيه پدر بزرگوارش بود ^{(طوسی، 1415ق، ص112)}

حسين اصغر از اصحاب پدر و برادر و برادرزاده‌اش، امام سجاد ^{(طوسی، 1415ق، ص130)} امام باقر (طوسی، 1415ق، ص182) و امام صادق‌ _{(علیه السلام)}، ^{(فخر رازی، 1377ش، ص55؛ ابن حبان، 1973م، ج3، ص294؛ برقی، 1419ق، ص18؛ مفید، 1413ق، ج2، ص175}) است. وي احاديث زيادي از هر سه بزرگوار و همچنین از عمه‌اش، فاطمه بنت الحسين _{(علیه السلام)}، و از وهب بن کيسان ^{(مفید، 1413ق، ج2، ص175)} نقل کرده است (^{برقی، ص18؛ بیهقی، 1410ق، ج1، ص381)} حسين، مکنا به ابوعبدالله ^{(فخر رازی، 1377ش، ص161)،} مردي عفيف، فاضل، محدث، و درياي متلاطمي از دانش و پرهيزكاري ^{(ابن عنبه، بی‌تا، ص378)} و ورع ^{(مفید، 1413ق، ج2، ص175)} بود و به قرشي هاشمي، مدني، تابعي ^{(طوسی، 1415ق، ص182)} ياد مي‌شود. از اعقاب و نوادگان او، عالمان و دانشمندان بسياري در حجاز، عراق، شام و عراق عجم برخاسته‌اند ^{(کیاءگیلانی، 1409ق، ص115)} از بزرگان جليل‌القدر و نقبای اشراف ^{(ابن طقطقی، 1415ق، ص281)} و «سادات مرعشي؛ مازندران» و «سادات اعرجی؛ ایلام» و «سادات عبیدی و مختاری؛ سبزوار» نيز نسبشان به حسين اصغر مي‌رسد ^{(ابن عنبه، بی‌تا، ص378)}

مادر حسين اصغر، امّ‌ولدي به نام «سعاده» است ^{(ابن عنبه، بی‌تا، ص378)} برخي، از جمله ابونصر بخاري گفته‌اند: «او با امام باقر _{(علیه السلام)} برادر تني بوده است» ^{(بخاری، 1376ش، ص110)} اما صحيح اين است که وي با حسين اکبر از يک مادر است ^{(فخر رازی، 1377ش، ص161)}

گويند امام صادق _{(علیه السلام)} درباره وي فرمود: «عمي الحسين من الذين يمشون علي الارض هونا و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما» ^{(ضامن بن شدقم، 1378ش، ج2، ص156)}

حسين اصغر در خداترسي، بي‌نظير يا كم‌نظير بود؛ چنان‌كه روايت شده به­ حدی مي‌ترسيد كه گويي وارد آتش شده و پس از آن خارج گشته است ^{(مفید، 1413ق، ج2، ص174-175)}

حسين اصغر در سال 157 قمري، در 77 سالگي، در مدينه درگذشت و در قبرستان بقيع دفن شد ^{(بخاری، 1376ش، ص110)} سن او را هنگام وفات 64، 74 و 76 سال، ^{(ذهبي، 1410ق، ص111؛ سخاوی، 2007م، ج1، ص295)} و سال وفات او را 150 قمري ^{نیز (ضامن بن شدقم، 1378ش، ج2، ص155)} نوشته‌اند. به برخي از روايات او در منابع حديثي اشاره شده است ^{(ابن قولویه، 1417ق، ص126 و 127؛ صدوق، 1376ش، ص444)} مزاری به وی در روستای برزنون نیشابور منسوب است که صحت ندارد و یکی از نوادگان حسین اصغر در آنجا دفن است.