بهشت بقیع، قلمرو هویتی ـ فرهنگی اسلام و تشیع و ضرورت بازسازی آن از نگاه مردم‌شناسی

مقاله حاضر در صدد است تبیینی از نقش بقیع در ساختن یک میراث مشترک از دیدگاهی انسان‌شناسانه به مکان و هویت ارائه کند. براساس این تبیین بقیع به عنوان مکانی که در آن گفتمان و سیاست مکان‌های مذهبی تعریف شده است و هویت‌های مسلمین از طریق آن شکل می‌گیرد و مسلمانان فهم خود از اسلام را با چند و چون شکل‌گیری و تغییر و تحولات این ابنیه تنظیم می‌کنند، اهمیت اجتماعی و فرهنگی دارد.
نکته محوری این مقاله در حقیقت بازخوانی یک مکان بر مبنای قرائت اسلام از مکان است. ارتباط با یک مکان گاه از طریق رفتارها و آداب خود مسلمانان روشن می‌شود. با توجه به این نکته وهابی‌ها همواره از اقداماتشان درباره تخریب و بازسازی اماکن دفاع می‌کنند. «بازسازی بقیع» به عنوان شعار محبوب شیعیان ـ که می‌توان آن را به شکل فضاسازی مجدد بقیع بازخوانی کرد ـ در ظاهر فراخوانی است برای بازگرداندن بقیع به وضعیت سابق آن در زمان حکومت عثمانی که یک امپراتوری سنی بود. این شعار بیانگر شباهت‌های رویکرد شیعه‌ و سنی‌ به اماکن مذهبی است. این شعار همچنین انعکاسی از ابعاد دین، اماکن و ارتباط بین مکان و هویت مذهبی است. ارائه این نگاه از تخریب بقیع و ضرورت اجتماعی ـ فرهنگی بازسازی آن از دیدگاه مردم‌شناسانه و جامعه‌شناسانه از نوآوری‌های این مقاله است.