نشست علمی"پیاده روی اربعین در دوران معاصر؛ انگیزه‌های اقبال و چالش‌های پیش رو"

نشست علمی"پیاده روی اربعین در دوران معاصر؛ انگیزه‌های اقبال و چالش‌های پیش رو" از سوی پژوهشکده حج و زیارت و با همکاری کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین روز شنبه 5 مهرماه 1399 در سالن جلسات پژوهشکده برگزار شد. ارائه دهنده و سخنران این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید احمدی رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد اربعین حسینی بودند که با توجه به حضور چند ساله ایشان در عراق در ایام منتهی به اربعین و رصد علمی تحولات این رویداد عظیم، دارای تجربیات ارزنده ای هستند. قبل از سخنان دکتر احمدی، دبیر علمی این نشست، دکتر سید محمود سامانی ضمن تشکر از دکتر احمدی و دیگر کسانی که در برگزاری این نشست تلاش کردند، یادآور شدند:

بی تردید پیاده روی اربعین در دوران معاصر، نقطه عطف مهمی است. این ابر رویداد تاریخی، صفحه و فصل جدیدی را گشوده و مبدأ تازه ای را به وجود آورده و زمینه و بسترهایی را فراهم ساخته که می طلبد مطالعات و تحقیقات عمیق پیرامون این حرکت شکوهمند، آن هم در تمام ابعاد و زوایایش، انجام شود. چرا که بدون تردید پیاده روی اربعین آن هم با این گستردگی در سالهای اخیر، رویدادی منحصر به فرد بوده و قابل بررسی، تحقیق و تحلیل است.

پس از آن دکتر احمدی نخست به تاریخچه پیاده روی اربعین اشاره و پس از آن به طور مبسوط به پیاده روی اربعین در دوران معاصر پرداخت و یادآور شد :

این مراسم از زمان شیخ انصاری (ره) از مسیر نجف به کربلا متداول شد و پس از ایشان مرحوم محدث نوری آن را استمرار بخشید و سپس در دوره جدید مرحوم آیت الله شاهرودی در احیای آن کوشید. پس از سقوط صدام حسین، این موضوع با استقبال بیشتری روبه‌رو شد. وی با بیان اینکه ظهور و بروز اربعین در گذشته با چنین استقبالی وجود نداشت، تصریح کرد:

اربعین پس از سال 2003 میلادی و سقوط حزب بعث، رنگ و بوی جدیدی به خود گرفت، اما قبل از آن در ایران شناخته شده نبود، البته بخشی از مناطق به این موضوع توجه می‌کردند؛ ولی در کل مردم ایران از پدیده پیاده روی اربعین اطلاع زیادی نداشتند. اما حضور زائران ایرانی در پیاده روی اربعین در سال 1390 ش. به حدود صد هزار نفر، در سال 1393 به یک میلیون و 200 هزار نفر و در سال 1398 به بیش از سه میلیون نفر افزایش یافت. واقعیت‌ها این است که در حال حاضر حدود 15 میلیون زائر در مراسم اربعین شرکت می‌کنند که طبق آمار سمی در سال گذشته 5 میلیون خارجی و 10 میلیون عراقی در این مراسم شرکت کردند و جمعیت ایرانیان شرکت کننده در این مراسم به بیش از جمعیت کل حجاج در عربستان به ثبت رسید.

رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین، هویت خواهی شیعیان، انباشت عطش زیارت در مردم، هم‌پوشانی رسانه‌ای مراسم را از جمله دلایل استقبال مردم از راهپیمایی اربعین برشمرد و تاکید کرد: با وجود همه تهدیدهایی که در سال‌های اخیر از سوی داعش وجود داشت، علل‌ مختلفی سبب ترغیب و ترویج مردم در این راهپیمایی شده که ضرورت دارد پژوهشگران و محققان و نویسندگان در این باره بیشتر تحقیق کنند. وی یادآور شد:

حضور در این مراسم تنها به عراقی‌ها منحصر نمی‌شود، بلکه افزون بر شیعیان، سایر ادیان هم در این راهپیمایی حضور دارند. اشتراک بین شیعیان، سادگی و بی آلایش بودن، قرابت فرهنگی میان ایران و عراق، انجام مناسک به صورت فراجنسیتی، فراسنی، فراقومی، و فرامذهبی از جمله دلایل استقبال مردم از راهپیمایی اربعین است، در حقیقت اربعین، مناسکی چند وجهی است که هم افزایی رسانه ای در تقویت اینپدیده خیلی موثر بوده است، بازنمایی هویت شیعه، تعلیق امر روز مرگی نیز از دیگر دلایل این حضور به شمار می‌آید.

در ادامه دکتر احمدی به چالش‌های پیاده روی اربعین اشاره کرد و افزود :

پیچدگی‌های متعدد در حوزه مدیریت، بهداشت، گردش مالی، رسانه‌ای و خبری از جمله این چالش‌ها به شمار می‌آید و ورود افراطیون با عناوین مختلف در دو قطبی‌سازی کاذب همانند اربعین انقلابی و غیرانقلابی، اربعین سکولار و اربعین غیرسکولار، اربعین دولتی و مردمی از دیگر چالش‌ها و آسیب‌های این مراسم است.

وی تاکید کرد: بی‌توجهی به حاکمیت و دولت عراق، بی توجهی به میزبانی مردم شریف این کشور، و بی توجهی به مرجعیت عالی نجف به عنوان رکن اساسی استقلال از سوی برخی افراد، می‌تواند به چالش جدی این مراسم تبدیل شود.

پس از سخنان دکتر احمدی، حاضران در نشست سؤالات خود را مطرح و دکتر احمدی به آنها پاسخ دادند.